TEORIA vs. PRAKTYKA

10 mitów na temat wędzidła

wędzidło

Nie wyobrażamy sobie konia do jazdy bez wędzidła w pysku. Tak jak sami zakładamy toczek i bryczesy, tak koń powinien mieć siodło i kiełzno. Wszyscy chętnie się zgadzają, że tradycja wymaga kiełznania konia, ale ile jest mitów, w które wierzymy wkładając koniowi w zęby narzędzie tortur? Dziś rozprawiam się z najpopularniejszymi.

1. BEZ WĘDZIDŁA NIE ZATRZYMASZ KONIA

Wierutna bzdura! Tylko raz koń koń mnie poniósł, ale wiem, że żadne wędzidło by mi wtedy nie pomogło, gdyby nie mój szwagier Wojtek, który na sprinterze Heńku zajechał mi drogę i stopniowo zwolnił moją klacz. Nie ma znaczenia, co wsadzisz koniowi do pyska – najostrzej działające wędzidło nie jest w stanie zatrzymać pędzącego, spanikowanego konia. Owszem, sprawi mu ból. Zmiażdży dziąsła, język, rozerwie kąciki pyska. Otępiający ból spowoduje tylko reakcję obronną. A jak koń się broni? Ucieczką! Owszem, Twoje zapieranie się na wodzach, kładzenie niemal koniowi na zadzie i ostre ciągnięcie za pysk da koniowi sygnał, że chcesz się zatrzymać. Co z tego? Jeśli zechce, po prostu to zignoruje. Taki sygnał możesz koniowi przekazać w inny sposób – jeździectwo naturalne opiera się na pracy bez kiełzna, a nie widziałam by naturalsi skakali z konia w biegu, bo zatrzymać się nie dał. Powtarzam – żadne wędzidło, bez względu na to jak ostre nie zatrzyma spanikowanego konia, który poniósł jeźdźca. Co więcej, jego ostre działanie mogło nawet to poniesienie spowodować. 

2. BEZ WĘDZIDŁA NIE ZBIERZESZ KONIA I NIE ZGANASZUJESZ

Jaaaasne. To chyba zależy od tego, jakie zebranie chce się osiągnąć. Rollkur tylko z kiełznem, ale co z tego, że szyja ugięta, skoro jest cała sztywna i wisi podparta na wodzach? Prawidłowe zebranie konia to głowa na swobodnym, miękkim karku. To można zrobić i z wędzidłem i bez. Andrzej Orłoś opowiadał nam jak na olimpiadzie dyskutował o ganaszu z rosyjskim zawodnikiem. Ten był już po kilku kielichach, ale poszedł z Orłosiem do stajni, wsiadł na oklep na swojego ogiera i bez wędzidła zganaszował konia stojącego w boksie. Nie trzeba zawieszać konia na wędzidle, by ugiął szyję – to samo zrobisz na kantarze, a zebranie będzie miękkie i naturalne – bez usztywniania szyi.

3. PRAWIDŁOWO DOPASOWANE WĘDZIDŁO NIE PRZESZKADZA KONIOWI.

Bardzo chcemy w to wierzyć. Konie akceptują kiełzna w swoich pyskach, ale głupotą jest wierzyć, że jest im z tym dobrze. Po prostu ignorują dyskomfort; nauczyły się go akceptować i z nim żyć. Każdy, kto wierzy, że wędzidło nie przeszkadza koniowi, ucisza swoje sumienie. To przecież kawał metalu we wrażliwym pysku! Wsadzicie sobie taki między zęby i sprawdźcie, czy go nie czuć, czy nie boli. Dobrze wiecie, jak bolą wszelkie rany w ustach – afty, skaleczenia języka, uszkodzenia błon śluzowych. Koń radzi sobie z tym codziennie. Jego język, dziąsła, kąciki warg, błona śluzowa, ślinianki, zęby – wszystko to odczuwa działanie kiełzna. Nie tylko to mocne, nieprawidłowe, ostre działanie. Również działanie poprawne, delikatne i czułe oddziałuje na pysk konia. Deal with it.

4.MAM DELIKATNĄ RĘKĘ, WIĘC NIE ROBIĘ KONIOWI KRZYWDY.

Oszukujesz się. Możesz mieć najdelikatniejszą rękę świata i jeździć na luźnych wodzach, a i tak wędzidło leży w pysku – przeszkadza i utrudnia koniowi oddychanie. Nasza Faramuszka ma bardzo wrażliwy pysk, dlatego klienci jeżdżą na niej na długiej wodzy, a Fara i tak wali łbem co chwilę. Poza tym nawet najczulszy jeździec od czasu do czasu reaguje mocniej. Każdy. Bez wyjątku.

5. LEŻĄCE W PYSKU WĘDZIDŁO POWINNO MARSZCZYĆ KĄCIKI PYSKA. 

Bzdura na resorach. Wszystkie książki tak zalecają, a wystarczy logicznie pomyśleć, zamiast ślepo słuchać tradycyjnych prawd. Wędzidło powinno co najwyżej dotykać kącików końskich warg. Leżące za blisko, w sposób, który marszczy pysk generuje stały nacisk. Wędzidło jest za blisko zębów i jest stale napięte. Powinno leżeć swobodnie w końskim pysku; nie za daleko oczywiście, by nie wisieć i nie uderzać o zęby. Idealnie dopasowane dotyka kątów warg, ale absolutnie ich nie marszczy.

6. KOŃ PRZEKŁADA JĘZYK NAD WĘDZIDŁEM Z NUDÓW, DLA ZABAWY. 

Zazwyczaj, gdy koń znajdzie sobie taką „rozrywkę” zapinamy mu na pysku ciasno skośnik i uniemożliwiamy otwieranie pyska. Problem rozwiązany, ale kto zastanowił się, co czuje wtedy koń? Dlaczego wystawia ten jęzor – chce wyglądać jak głupek? Nie, koń się broni, bo wędzidło go rani. Mocny ścięgierz miażdży język, wywołuje niedokrwienie. Ile razy widzieliście na zawodach konia, który wywala zdrętwiały język spod munsztuka? Bardzo silne działanie wędzidła wywołuje ból tego wrażliwego organu. Samo wędzidło leżące na języku już go uciska swoją wagą. Dodajcie do tego mocne ciągnięcie i macie zsiniały, drętwy jęzor. Co ma zrobić koń? Albo łapie wędzidło w zęby i trzyma, albo przekłada język. Skośnik to dodatkowe narzędzie tortur, a na wywalanie jęzora może pomóc tylko łagodniejszy ścięgierz i delikatne działanie. Po zagojeniu się ranek i mikrourazów, koń powinien zaakceptować ciężar kiełzna. Skośnik to droga na skróty.

7. GDY KOŃ SIĘ ŚLINI TO ZNACZY, ŻE PRAWIDŁOWO PRACUJE Z WĘDZIDŁEM.

Nigdy wędzidła w ustach nie miałam, a gdy ucisnę sobie ślinianki pod żuchwą to ślinię się jak buldog. Koń też dlatego się ślini – nadmierne zgięcie łba uciska ślinianki, a łeb przygięty w stronę klatki piersiowej utrudnia przełykanie nadmiaru śliny. Koń nie ślini się dlatego, że pięknie pracujesz z wędzidłem, a on je radośnie przeżuwa. Ślini się, bo wywołujesz pracę ślinianek uciskiem, a zmiażdżony język plus nachrapnik (często kombinowany) uniemożliwia jej przełknięcie. Prawidłowo pracujący z wędzidłem koń nie pluje śliną jak niemowlak, a tylko ubija lekką piankę na wargach – to tzw. ciastko z kremem. Biała piana śliny na wargach, a nie zaśliniony cały pysk – to jest prawidłowa praca wędzidła.

8. WĘDZIDŁO OLIWKOWE ŁAMANE JEST NAJŁAGODNIEJSZE.

Bajka! Bardzo szkodliwa bajka. Złapcie wędzidło oliwkowe w dłonie i pociągnijcie za oba pierścienie. Co się dzieje? Wędzidło się „łamie” i przyjmuje kształt litery V, czyż nie? To teraz wyobraźcie sobie, co ono robi w pysku konia. Po pierwsze szczyt literki V wbija się w końskie podniebienie. Delikatne, wrażliwe, niczym nie osłonięte podniebienie. To naprawdę mocno boli. Do tego oba ramiona łamanego wędzidła uciskają krawędzie żuchwy – łapią dolną szczękę konia w imadło i ściskają. To przecież logiczne, do cholery! Wędziło łamane służy do uzyskiwania ugięć konia, skręcania i wyginania. Nie można na nie działać obiema wodzami jednocześnie. To tego służy prosty ścięgierz. Przed łamanym wędzidłem, używanym w nacisku obu wodzy koń się broni, a my idziemy sobie na skróty i zakładamy mu wytok, kombinowany nachrapnik, sztywne patenty.

9. NA WĘDZIDŁO DZIAŁA SIĘ JEDNOCZEŚNIE OBIEMA WODZAMI.

Mit zrodzony z punktu powyżej. Na łamane wędzidło nie działa się ciągnąc obie wodze jednocześnie! Gdy tak robimy koń będzie starał się uniknąć bólu zadzierając łeb lub otwierając pysk. Często stosuje oba sposoby na raz. Chce chronić swoje podniebienie, to jasne. Takie wędzidło ma służyć do wyginania konia, a więc działanie wodzami pojedynczymi, a nie jednocześnie obiema. Do uginania końskiego łba w pionie służy munsztuk – dźwignia z prostym, niełamanym ścięgierzem.

10. BEZ WĘDZIDŁA NIE DA SIĘ JEŹDZIĆ NA KONTROLOWANYM, POSŁUSZNYM KONIU.

Ten mit na szczęście pokutuje już tylko w głowach zatwardziałych tradycjonalistów i klasyków. Ten, kto ma otwarty umysł i szersze horyzonty wie, że bez ogłowia można osiągnąć dokładnie to samo co z nim, a często nawet lepiej – z lekkością, na chętnym i współpracującym koniu. Za dużo jest przykładów jazdy bez ogłowia, bym miała tu udowadniać swe racje, bo przecież dobrze to wiecie. Klasyczny sport jeździecki jest tradycyjny do bólu (dosłownie) i odrzuca jazdę bezzwędzidłową. Co nie znaczy, że się nie myli.

Nie zamierzam namawiać nikogo na wywalenie wędzidła, jako narzędzia szatana i jazdę na swobodnych, dzikich mustangach. Ja po prostu apeluję o empatię i rozwagę – zanim założysz ostrzejsze kiełzno czy dodatkowy patent na koński łeb, przemyśl, co tak naprawdę czuje koń i jak możesz mu ulżyć. Nie wierz w mity – miej świadomość realnej pracy wędzidła w końskim pysku. I nie oszukuj się, że dla niego to bez różnicy.

822158_67878763

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

Pielęgnacja końskiej sierści

1082450_44349049

Konie doskonale dbają o własną sierść same, bez naszej pomocy. Inna sprawa, że taki koń najbardziej lubi mieć na sobie jakąś panierkę np. z błotka, która maskuje zapach i chroni go przed drapieżnikami. Jakich to drapieżników boją się nasze konie, nie wiem. Być może chowają się przed ludźmi, żeby ich na jazdę nie brali, bo innego zagrożenia nie widzę. Faktem jest jednak, że nasze konie tarzają się bezustannie i z wielką namiętnością. Mamy na pastwisku już trzy doły z piachem, które zostały stworzone przez konie i służą im jak baseny kąpielowe. W upalne dni nasze konie kładą się też w podmokłym bagienku pod lasem, które znajduje się w skrajnym punkcie pastwiska.

Pewnie nie raz się Wam zdarzyło, że świeżutko wyszczotkowany konik, wylizany wręcz i błyszczący, puszczony z uwiązu nie tracąc czasu ciska się na glebę i z upodobaniem tarza niszcząc kilkadziesiąt minut Waszej pracy. Dlaczego? Bo koniowi nie zależy, żeby być wyczesanym i lśniącym. On woli „pro natura” – mieć na sobie swój własny zapach, a nie Waszą ludzką, zdradziecką woń. Jeśli łudzicie sie, że koń uwielbia ten wspólnie spędzony czas – czesanie, kąpanie, szczotkowanie to mam dla Was przykrą wiadomość – koń nie tylko ma taką sztuczną czystość głęboko w oczodole, on tego wręcz nie lubi! Najlepiej więc ograniczyć pielęgnację końskiej sierści do niezbędnego minimum i nie zadręczać konia czesaniem, bo nie jest on lalką Barbie. Jakie jest to minimum?

PRZED JAZDĄ

  • wyszczotkuj grzbiet i brzuch w miejscu, gdzie przechodzi popręg, tak by koń się nie obtarł;
  • z grubsza przeleć szczotą po bokach i zadzie – nie rób obciachu, plamy błota i obornika wyglądają mało estetycznie, choć oczywiście koniowi nie przeszkadzają;
  • ogon przebierz tylko palcami, by nie było w nim źdzbeł słomy;
  • wyczyść kopyta, by koń się nie podbił;

PO JEŹDZIE

  • wyszczotkuj grzbiet – nawet człowiek, gdy zdejmie toczek też przeczesuje włosy palcami. Zrób to dla konia. Możesz też natrzeć mu boki słomą – dla konia to namiastka tarzania – podrapany, podsuszony i zadowolony;
  • sprawdź  czy koń nie przyniósł z jazdy kamyka, gumy do żucia lub szyszki w kopycie;
  • a w ogóle to najlepiej puść konia, niech się wytarza i podrapie sobie ten spocony grzbiet;

OGÓLNIE

  • nie kąp konia bez potrzeby. Po co? On tego nie lubi, nie jest mu to do niczego potrzebne. Plamy, które trudno usunąć szczotką (np. u siwków) umyj mokrą gąbką. Jeśli kąpiel jest konieczna (my pierzemy Bolka przed ślubem, żeby elegancko wyglądał i nie odstawał od Pana Młodego) to użyj szarego mydła. Są specjalne szampony dla koni, raz się skusiłam i kupiłam specyfik po którym koń miał lśnić jak lustro, ale olśnił mnie tylko łupieżem. Źle trafiłam, zdarza się, ale szare mydło nigdy nie zawodzi. A samą kąpiel polecam zastępować pławieniem w jeziorze, stawie, morzu. Przyjemne z pożytecznym.
  • nie wyprowadzaj konia z boksu na godzinne sesje pielęgnacyjne – on poddaje się tym czynnościom, ale ich nie lubi. Zostawiasz na nim swój zapach, pozbawiasz go jego naturalnej ochrony. Konia szczotkuj energicznie, by dobrze wymasować i rozgrzać mięśnie oraz usunąć brud, który nieestetycznie wygląda. I tyle. To i tak za dużo.
  • nie czesz ogona zgrzebłem czy grzebieniem! To wyrywa włos, a końskie włosie w ogonie bardzo wolno rośnie. Ogon możesz wyprać w specjalnym szamponie. Nie przesadzaj z pielęgnacją ogona – jest koniowi potrzebny, a te zabiegi go osłabiają.
  • Konie uwielbiają się drapać, ocierać o płoty, tarzać. Często podgryzają się nawzajem po kłębach. Polecam rewelacyjną rzecz dla koni – słupek to drapania. Trzeba wbić gruby pal w ziemię na pastwisku, a do tego pala na całym obwodzie przybić gwoździami stare szczotki i zgrzebła. Konie bardzo szybko uczą sie korzystać z takiej drapaczki i z upodobaniem spędzają przy niej czas. Trzeba tylko naprawdę porządnie umocować pal – konie napierają na niego całym ciałem, nasz rozniosły po tygodniu.
  • Raz na jakiś czas warto mokrą gąbką przemyć końskie genitalia – wymię u klaczy, puzdro u wałaszka.
  • staraj się nie czyścić konia w boksie – wyczesany kurz i pył zwiększy tylko już i tak wysokie zapylenie w stajni i może stać się przyczyną alergii wziewnych.
  • strzyżenie jest dla koni sportowych, które obficie się pocą, a pozostają w stałym treningu. Nie baw się w fryzjera ze swoim koniem bez potrzeby, a jeśli już to wystrzyż mu tylko szyję i część kłody, zostawiając miejsce na siodło i popręg. Strzyżony konik musi być przykrywany derką w stajni oraz podczas rozstępowywania przed i po jeździe. Nasze konie mają swoją naturalną sierść – latem króciutki aksamit, zimą puchaty kożuchek. Dużo czasu spędzają na pastwiskach, więc same regulują sobie jakość okrywy włosowej, by być optymalnie przygotowanym na warunki atmosferyczne. Nie wyobrażam sobie wystrzyżenia ich zimą – jak miałyby funkcjonować na pastwisku, stać w boksach stajennych? Cały czas w derce? Nie sądzę, by im się to podobało. Maszynkę do strzyżenia używaliśmy tylko na wiosnę, by ogolić żubra – Morusa, którego osobliwe karakułowe futro pokazywałam Wam tutaj.

Konie, które są dużo pastwiskowane mają zdrową i mocną sierść. Konie trzymane w stajniach i rzadko puszczane na wybieg należy szczotkować częściej. Jeśli w Waszej stajni konie rzadko mają okazję tarzać się i czochrać na wybiegu to warto je porządnie wyszczotkować – nie dla czystości, ale po to, by usunąć martwy naskórek, ułatwić skórze oddychanie, odetkać pory, wyczesać pot (zbiałkowany, jak łupież) i pasożyty. Pastwiskowany koń załatwi to sam, bez Waszej pomocy, a nadmierne czyszczenie pozbawi go ochronnej warstwy tłuszczowej. Pamiętajcie – im mniej ingeruje się w naturę, tym szczęśliwszego ma się konia.

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

Siódme poty – 7 rzeczy, które warto wiedzieć o końskim pocie

 

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Wszyscy wiemy, że konie pocą się jak bure myszy w połogu. Każdy koniarz zna słodkawy zapach końskiego potu, każdy klepiąc końską szyję ubrudził się lepkim potem zmieszanym z kurzem i brudem. Nie ma konia, który jest od tego wolny – każdy zlewa się potem przy intensywnym wysiłku, upale, stresie. Co wiecie o końskim pocie?

1.Wśród udomowionych zwierząt tylko koń i owca pocą się na całej powierzchni ciała. Krowy, kozy, świnie, króliki, psy, koty – wszystkie one pocą się na małych fragmentach ciała lub wręcz wcale. Tylko człowiek, a wraz z nim owca i koń zlewają się potem na całej powierzchni ciała. Dlatego koń jest bardziej wytrzymały na upał niż np. bydło – potliwość reguluje ciepłotę ciała.

2.Wśród alergików powszechna jest pewność, że mają uczulenie na końską sierść. Ja sama jestem uczulona na konie i czyszczę je tylko na dworze ograniczając czynność do kilku minut. Alergię wywołuje sierść końska,  pyłki znajdujące się w niej, kurz i naskórek. U mnie objawia się to obturacją oskrzeli – to tzw. astma atopowa, wziewna. Każdy zna alergię na sierść końską, ale kto wie, że można być też uczulonym na koński pot? Uczula wyschnięte białko potu znajdujące się w sierści (alergia wziewna) i sam mokry, świeżutki pot – ja np. w kontakcie potu końskiego z moją skórą dostaję swędzącej wysypki (tylko twarzy – dlatego nie mogę się dotykać brudnymi rękoma ani przytulać do spoconych końskich boków).

3.Konie, tak samo jak ludzie, a zupełnie wyjątkowo w świecie zwierząt pocą się na skutek emocji – stresu, strachu, podniecenia czy podekscytowania. Żadne inne zwierzę nie ma takiej właściwości.

4.Potliwość ma 3 funkcje ważne dla organizmu:

  • oczyszczanie organizmu – poprzez wydzielanie potu organizm oczyszcza krew ze szkodliwych składników takich jak mocznik i inne uboczne produkty  spalania. Poznajemy tę funkcję po ostrym i nieprzyjemnym zapachu końskich derek i czapraków.
  • regulacja temperatury – poprzez pocenie się koń ochładza swój organizm np. podczas upałów. Zgrzany organizm produkuje pot, który paruje na skórze i ochładza ją.
  • obniżenie gorączki – na pewno wiecie, że chory koń oblewa się potem. Jest to m.in. sygnał kolki czy innego problemu. Pocenie się obniża gorączkę, o czym doskonale wiemy, bo we własnych grypach i przeziębieniach pijemy wywary z malin czy inne gripexy, które pobudzają wydzielanie potu.

5. Spocony koń powinien mieć szansę wyschnąć i odparować w spokoju. Nie może zostać wystawiony na nagłe ochłodzenie np. przy silnym wietrze lub mrozie. Dlatego spocone konie okrywa się derkami w stajniach, aby uniknąć nagłego ochłodzenia, które może wywołać zaziębienie, zapalenie płuc, ochwat, a nawet kolkę (na skutek przekrwienia przewodów pokarmowych). Nasze konie zaprzęgowe pocą się w trakcie kuligów zimą, co jest normalne – wysiłek, puchata ciepła sierść; nawet człowiek spociłby się, gdyby miał biegać z plecakiem w kożuchu. Dlatego okrywamy konie derkami na dłuższych postojach i po wyprzęgnięciu i wprowadzeniu do boksu. Stojąc na zimnie taki spocony koń łatwo może dorobić się poważnej choroby. 

6. Pot koński zawiera bardzo dużo białka. To właśnie to białko powoduje powstawanie białej piany na spoconym koniu – w kontakcie z powietrzem i tarciem białko ubija się na piankę. Ta piana występuje więc w miejscach tarcia: na szyi gdzie ubijana jest wodzami, między końskim nogami, pod czaprakiem, przy pasach pociągowych uprzęży. Jeśli zmachamy konia naprawdę porządnie to całe płaty takiej piany mogą się odrywać od jego boków. Czasem wystarczy jeden strzał palcatem po mokrym zadzie, by zostawić pianę. Po wyschnięciu z takiej piany zostaje w końskiej sierści pyłek, proszek wyglądający trochę jak łupież.

7. U niektórych koni stepowych lub gorącokrwistych, które charakteryzują się cienką skórą może występować tzw. krwawy pot. Powstaje on kiedy pękają podskórne naczynia krwionośne pod bardzo cienką skórą, a wtedy  krew wypływa na powierzchnię skóry. Krwawy pot nie ma nic wspól­nego z potem zwyczajnym. Niektórzy uważają, że jego przyczyną mogą też być pasożyty powodujące skórne krwawienie, a znajdujące się w wodzie pitej przez konie stepowe. Zjawisko krwawego potu zdarza się koniom achałtekińskim, dońskim i innym rasom stepowym.

 

 

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

Twój koń kupowałby marchew – jaki smakołyk dla konia?

czubajka.pl blog jeździecki

Nasi klienci często przyjeżdżają do stajni z górą prowiantu – worki marchwi, siatki jabłek, kosze suchego chleba, pudełka cukru w kostkach i smakowych dropsów. Gdy widzę te tony żarcia zastanawiam się, czy nasze konie wyglądają na zamorzone głodem. Nie mam na ogół nic przeciwko dokarmianiu koniny, szczególnie gdy ktoś grzecznie pyta i pokazuje co dokładnie przywiózł. Być może odwiedzając stajnie Wy również targacie ze sobą jakieś fanty dla ulubieńców – marcheweczkę, piętkę chleba, kupione w sklepie jeździeckim owocowe dropsy. Posłuchajcie więc  na co my w naszej stajni pozwalamy, a czego zabraniamy w trosce o zdrowie naszych koni.

Najlepszym i najzdrowszym smakołykiem, jaki możesz wcisnąć koniowi są marchew i jabłka. Jabłka możesz dawać w całości z ogryzkiem, nie ma potrzeby krojenia ich na ćwiartki i wyjmowania owocni. Jabłko musi być dojrzałe i nie może być podgniłe. Często takie gnijące spady przywożą nam klienci. Koń to nie śmietnik, nie wrzucaj w niego czegoś, co jest zepsute. Pisałam Wam już o tym, ale powtórzę – koń nie może wymiotować. Cokolwiek wpadnie mu do żołądka musi wyjść drugą stroną. Przełyk konia wchodzi do żołądka ukośnie, więc treść żołądka nie cofnie się tak jak  np. u psa. Pies zeżre jakieś świństwo, puści pawia na dywan i zapomni. Koń będzie to trawił i albo mu się uda, albo go zabije. Marchew dawana koniowi musi być umyta lub przynajmniej otrzepana z ziemi. Piasek, który razem z marchewką trafiłby do końskiego przewodu pokarmowego może powodować zapiaszczenie jelit. Dlatego ważne jest by marchewka nie była brudna. Nie musi oczywiście być obrana ze skórki, bez przesady. Soczyste jabłuszko i słodka marchewa to najlepszy przysmak dla konia, przynoście do stajni bez wahania.

Tak jak kot kojarzy się nam z miską mleka, tak koń najczęściej dostaje kostki cukru. Nie lubię tego zwyczaju – cukier nie jest zdrowy, a zjadany kilogramami przez nasze konie generuje nam problemy z odrobaczaniem. Nie jestem zadowolona, gdy ktoś przynosi cukier – zazwyczaj nie chcąc robić dzieciom przykrości proszę by dać tylko po jednej kostce na konia. Dorosłym odmawiam w ogóle. Cukier łatwo jest zmieścić w kieszeni i przemycić dla ulubieńca, dlatego wiem, że nasze konie regularnie dostają swoją porcję słodkości.  Nie jestem tego fanką, ale kategorycznie nie zabraniam. Trzeba tylko uważać, by nie przesadzić. Jeśli więc kupiliście całe opakowanie cukru w kostkach to zużywajcie je w stajni stopniowo, a nie pakujcie kilogramami w końskie pyski.

Suchy chleb dla konia też jest już przysłowiowy. Konie uwielbiają go chrupać, więc jest fajnym pomysłem na przekąskę. Pamiętajcie tylko, że chleb musi być suchy jak kamień – absolutnie nie może być lekko podsuszony, taki zaledwie czerstwy! Tak samo chleb musi też być czysty – bez śladów pleśni, bez pozostałości masła. Taki niedosuszony, brudny chleb może spowodować groźną kolkę. Zawsze oglądam chleb, który przywożą klienci, bo zbyt często widywałam miękkie bułeczki lub suche kromki ze zjełczałym masłem na wierzchu. Nie rób tego koniowi – może skończyć sie dla niego tragicznie. Sam suchy chleb jest moim ulubionym sposobem nagradzania konia – noszę kawałki w kieszeni, aż przechodzą moim zapachem. Koń ma fantastyczny węch, a zmysł smaku jest z nim mocno związany. Taki smaczny chlebek pachnący moją ręką to idealny fant dla konia – kojarzy on potem sam mój zapach z czymś miłym. Polecam!

W sklepach jeździeckich można kupić różne smakołyki dla koni – owocowe dropsy, cukierki ziołowe, ciasteczka i wiele innych. Wybór może Wam ograniczać tylko zasobność portfela. Nie widzę większego sensu w wydawaniu na nie kasy – plaster marchwi spełnia tę samą rolę, a nie jest sztuczny, smakuje każdemu konikowi, jest tani i zdrowy. Dropsy smakowe dla koni są nawet smaczne – wiem, bo jadłam nie raz. Często jednak konie nie są do nich przekonane, bo ich po prostu nie znają. Nasze konie zdecydowanie wolą dostać jabłko niż jabłkowego cukierka. Jeśli chcesz – możesz dawać koniom dropsy, nie szkodzą. Jeśli koń lubi jakiś konkretny smak, kupuj. Mi szkoda kasy :)

Z wrodzonego skąpstwa rzadko karmię konie kupnymi dropsami. Z kolei z wrodzonego lenistwa jeszcze rzadziej karmię konie ciasteczkami własnej roboty. Kiedyś miałam więcej zapału i popełniałam czasem wypieki dla koni. Jeśli macie zapał polecam przepis:

CIASTECZKA DLA KONIA WŁASNEJ ROBOTY

  • szklanka mąki pszennej
  • 2 szkl płatków owsianych
  • pół szkl wody
  • 3 łyżki miodu
  • płaska łyżeczka soli
  • 1 łyżka oleju (najlepiej słonecznikowy, ale niekoniecznie)
  • 1 szklanka drobno startej marchwi (ja brałam też te wiórki, które zostają w sokowirówce)

Wszystko zmieszaj razem, na końcu dodając wodę z miodem (miód rozpuścić w wodzie). Teraz zagnieść, uformować ciasteczka i powycinać wzorki (ja cięłam na kwadraciki, ale można użyć foremek do pierników i zaprosić konie do degustacji serduszek, gwiazdek i choineczek). Piec w piekarniku na blasze 180 st. przez jakieś 20-25 minut aż się zarumienią. Ciasteczka nie rosną, bo nie ma w nich proszku do pieczenia czy sody. Mają po prostu być chrupiące. Nie lećcie do koni z gorącą blachą – takie świeże ciacha mogą im zaszkodzić. Najlepiej dawać je następnego dnia po upieczeniu lub nawet później, gdy ciastka wyschną na kamień. Opcjonalnie, choć ja się nigdy nie pokusiłam, można dorzucić do ciasta bonusy – np. jakieś suszone pokruszone zioła czy ziarna słonecznika, dyni. Polecam ciasteczka własnej roboty – naharujecie się jak głupki, wybrudzicie całą kuchnię, a koń niepewnie rozgryzie takie ciacho zastanawiając się dlaczego nie dostał marchwi. Rewelacja :)

 

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

Jak nagradzać konia?

322772_3004

W kwestii karania koni często oglądam prawdziwych mistrzów – lanie batem, pranie palcatem, plomba wędzidłem w pysku, ostroga w nerwach. W dziedzinie wyrządzania krzywdy wyobraźnia człowieka jest nieograniczona. Co więcej, z przykrością stwierdzam, że w karaniu jesteśmy chętniejsi niż w nagradzaniu. Dlaczego pomijać kwestię nagrody? Przecież uczy konia dużo łatwiej i lepiej niż kara! Serio! Bez stresu, bez nadwątlania zaufania, a rezultat ten sam. Zamiast obsesyjnie karać zachowanie złe, proponuję częściej i konsekwentnie nagradzać zachowanie dobre. A jak nagradzać konia?

Przede wszystkim trzeba się zastanowić, co koń lubi, na czym mu zależy, w czym odnajduje wygodę. Piątki mu nie postawisz, na lody też nie zabierzesz. Nagrodą może być tylko to, na czym koniowi zależy. Jeśli kupisz mu nowy kantarek czy kolorowy czapraczek, to możesz być pewnien, że obeszło go to tyle samo, co obornik w jego boksie. Co lubi i ceni koń? Przede wszystkim, jako zwierzę stadne i ofiara drapieżników, koń docenia to, co pozwala mu przeżyć. A więc:

  • Powietrze i odpoczynek

Koń musi oddychać, by żyć, to logiczne i proste. Podduszony liną wiązaną na szyi (jak często ogląda się konie na targach czy u handlarzy) stoi grzecznie i boi się, bo ma świadomość, że może stracić tlen. Metoda bestialska, ale uświadamia nam, że koń zdaje sobie sprawę z potrzeby łapania oddechu i jest dla niego karą ograniczanie mu tej swobody. Z pewnością nie stosujecie metod wiązania koni pod gardłem, ale jestem pewna, że nie raz ograniczaliście im prawo do oddechu, całkiem bezwiednie. Pomyśl jak koń – każda próba ostrego ganaszowania, każdy galop z łbem skierowanym do piersi, każde mocne działanie wodzą – to utrudnianie koniowi złapania oddechu. Z całą pewnością jest mu wtedy niewygodnie. A jak nagradzać konia powietrzem? Daj mu odpocząć! Po dobrze wykonanym ćwiczeniu zluzuj wodze, daj mu szansę odetchnąć pełną piersią, wyciągnąć szyję, złapać tchu po galopie. To jest nagroda, a dla konia jest cenniejsza niż nowe owijki na nogi. Możesz być pewien, że taką chwilę oddechu koń potraktuje jak nagrodę i będzie do niej dążył. Bo na tym mu zależy. W ten sposób łatwo, tanio i szybko możesz nagrodzić konia. Ekonomiczne zwierzę, czyż nie?

  • Pożywienie

Też logiczne. Koń musi jeść i doskonale zdaje sobie z tego sprawę. Każdy kąsek, jaki wpada mu między wargi jest doceniany. W praktyce nie powinno się koni nagradzać jedzeniem. To niepedagogiczne, bo stawia człowieka na najniższym, minusowym wręcz stopniu w hierarchii – dostawca żarcia to nie przywódca czy członek stada o wysokiej pozycji. To służba i plebs, który oddaje własne żarcie, bo chce się podlizać bossowi. Monty Roberts bardzo stanowczo odradza karmienie koni z ręki. Zgadzam się z tym teoretycznie i rozumiem, ale praktycznie nie mogę sobie odmówić snobistycznej uciechy z faktu, że koń ze smakiem chrupie to, co mu podałam i co zabiera z mojej ręki muskając ją ciepłymi wargami i chuchając mi w twarz z błogim wyrazem pyska. Wiem, że Wam równie ciężko byłoby zrezygnować z dożywiania koni w nadziei, że za otrzymany kąsek koń odwdzięcza się sympatią.  To mit – koń nie lubi Cię bardziej dlatego, że nosisz mu kilogramami marchew. Kojarzy Cię z żarciem, jasne, ale jesteś dla niego elementem otoczenia. Czym się różnisz od żłobu? Tylko tym, że w zamian czegoś wymagasz, a żłób nie. Przegrywasz nawet z wyposażeniem boksu, taka prawda. Dlaczego więc ja jednak nagradzam moje konie smakołykiem? Bo mam pełną swiadomość tego, jak odbiera to koń i nie mam złudzeń, że koń mnie za to pokocha do grobowej deski. Ale jednak wychodzę z założenia, które dzielę z wieloma trenerami naturala (choć pewnie mniejszością), że tego, kto je, można tresować. W cyrku za kąsek mięsa tygrys skacze przez płonącą obręcz. Nagradzam więc moje konie żarciem i nie mam wyrzutów sumienia. Rób tak samo, jeśli chcesz i nie chwal się Monty’emu Robertsowi, gdy spotkacie się na piwie. Tylko pamiętaj:

*nagradzaj małymi porcjami – nie pchaj koniowi wora marchwi, daj mu plasterek. Działa dużo lepiej, bo koń dobrze kojarzy za co go dostał. W trakcie zjadania całej marchwi koń chrupie długo i delektuje się zapominając za co – jesteś tylko kelnerem ze stołówki, nie jej kierownikiem.

*nie syp koniowi owsa do żłobu po powrocie z treningu – znowu będziesz kelnerem. Daj mu garstkę po jeździe, malutką ilość, a nie kilogram.

*staraj się nie dawać smakołyka z siodła. Koń szybko się uczy i wkrótce po każdym ćwiczeniu będzie stawał i wykręcał do Ciebie łeb. Nie o to Ci przecież chodzi. Nauczyłam tak Raszdiego i stawał po każdym zagalopowaniu w terenie pukając mi pyskiem w strzemię. Na sam sygnał zwalniania (podniesiona ręka jako informacja dla jeźdźców w szeregu za mną) Raszdi stawał jak wryty i żądał jabłkowego dropsa. Kilka lądowań na końskiej szyi i zrozumiałam, że nagroda konia jest karą dla mnie. Nie, nie, nie tak ma być.

  • Dotyk i głos

Trudno mi uzasadnić użycie głosu – absolutnie nie jest tym, co koń potrzebuje do życia. Na pewno jednak jako zwierzę stadne szuka akceptacji innych członków grupy. Pogłaskanie jego szyi i słowa „dobry konik” są dla niego sygnałem, że akceptujesz jego zachowanie, doceniasz. Konie dotykają się nawzajem – szczypią się po kłębach, matki liżą źrebięta. Dotyk nie jest im obcy i potrafią go zrozumieć. Gładzenie spoconej końskiej szyi to nagroda. Koń nie jest głupi i wie, co chcesz mu w ten sposób przekazać. Głaskanie kojarzy się im z lizaniem przez matkę – to dobry odruch. Klepania nie pojmują w koński sposób – uczą się szybko, co ono oznacza, ale nie jest dla nich bardzo przyjemne. Trochę je dziwi pewnie – w końcu w naturze konie się nie poklepują. Lepiej jest pogłaskać konia szerokim gestem, otwartą dłonią. Doceni i zrozumie.

Nagradzanie konia za dobre zachowanie ma duże znaczenie w nauce. Są zachowania, które kategorycznie i bezwzględnie należy skarcić, ale za często stosujemy karę bez połączenia z nagrodą. W ten sposób tworzymy cały kodeks rzeczy zakazanych i listę rzeczy obojętnych. Koń będzie starał się unikać kary, a nie zasłużenia na pochwałę. Nagradzaj konia tak jak go karzesz – bez wahania i automatycznie. Nagradzaj. Nagradzaj! To przesłanie dzisiejszego wpisu :)

A jak Wy nagradzacie Waszą koninę? Podrzućcie pomysły, o czym zapomniałam?

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

Jak złapać konia na pastwisku?

743012_39424505

W naszej stajni konie są wypuszczane na pastwisko już o brzasku. Całe stado leci sobie na spacer, czasami stajenny zostawia mi w boksach konie, które będą mi potrzebne na umówione lekcje czy tereny. Muszę mu to zgłosić wieczorem i podać, które dokładnie wierzchowce mają zostać i poczekać na jeźdźców. Oczywiście najczęściej zapominam o tym uprzedzić, a rano, kiedy Mirek puszcza koninę, ja jeszcze smacznie śpię. Kiedy przychodzi więc czas na jazdę muszę latać po naszych hektarach i odławiać konie, które tak naiwne nie są i wiedzą, że chcę je wziąć do pracy. Zawsze klnę w żywe kamienie uganiając się za stadem i w rezultacie, kiedy uda mi się złapać konie, to zazwyczaj nie te, które miałam w planie. Jest kilka sposobów łapania koni, a ja przez te lata wypróbowałam już chyba wszystkie. Jedne mało efektywne, inne lepsze, ale przeważnie oparte na farcie. Posłuchajcie, jak można próbować łapać swobodnie pasące się konie.

SPOSÓB NA MARCHEWKĘ

Fatalny. Nie polecam, choć wiem, że najczęściej tak właśnie jeźdźcy wybierają się na łowy. Ja zawsze robiłam to tak – udając, że wcale nie mam w planach treningu na padoku szłam sobie luzackim krokiem, chowając za plecami uwiąz i wabiąc konia smakołykiem – jabłuszkiem, marchewką, chlebkiem. Naiwnie wierzyłam, że koń nie zauważy uwiązu i kantara, akurat! One widzą wszystko, odgadują moje intencje i pilnują się, by nie zbliżyć do mnie łba. Poza tym przynosząc im żarcie z góry skazuję się na traktowanie jak podrzędny służący. Nigdy nie widziałam, by klacz-alfa znalazłszy jabłko latała z nim w zębach i wołała: „Ej, dzieciaki, patrzcie, jakie smaczne jabłuszko znalazłam. Kto chce gryza?” Konie nie dzielą się pożywieniem, a hierarchię ustala również to, kto je przed kim i kto musi czekać grzecznie na swoją kolej. Idąc na pastwisko z żarciem stawiamy się na pozycji służby dostarczającej papu; jaki koń chciałby z własnej woli iść za takim lamerem, jak my? Dodatkowo, noszenie przysmaków w miejsce, gdzie kłębi się kilka koni jest zwyczajnie niebezpieczne. Koń, którego chcemy skusić i fundujemy mu poczęstunek, może w stadnej hierarchii stać nisko. Gdy inne konie zobaczą, że lamus dostaje żarcie mogą uznać, że brak tu sprawiedliwości. Zaczną domagać się jedzenia, a gdy zbierze się ich wokół człowieka kilka sztuk może zacząć się przepychanka. Wiele lat temu musiałam salwować się ucieczką, gdy wokół mnie – dostawcy marchewek, zaczęła się kopanina i kwik. Nie czuję się bezpiecznie wśród koni z siatką żarcia. Jeśli idziesz sobie bez celu i wetkniesz któremuś farciarzowi ogryzek jedzonego właśnie jabłka między wargi, inne konie się zainteresują, ale skoro nie dysponujesz większą ilością smakołyków, machną na to ogonem. Gdy w ręku masz kilka marcheweczek, gra jest już warta świeczki i opłaca się stanąć do pokazówki, kto tu jest najważniejszy i powinien dostać gratisa. Nie polecam.

SPOSÓB NA LONŻĘ

Często kiedyś  stosowany przeze mnie, dopóki nie znalazłam jeszcze lepszego. Sposób na lonżę jest szybki i skuteczny. Stosowałam go, gdy zależało mi na czasie i nie chciało mi się bawić się w psychologiczne gierki ze stadem. Wymaga on pomocy jednej osoby, choć już i sama tak łapałam ćwicząc refleks, sprint i skłony. Biorę sobie wtedy lonżę, jeden jej koniec wiążę w narożniku pastwiska, a potem staram się zagonić konia w ten właśnie kąt. Gdy wpadnie tam naiwniak i zawraca na zadzie, by zmienić kierunek, ja już lecę z lonżą i zamykam mu drogę. Zazwyczaj działa bez zarzutu – konia łatwo odegnać od siebie w wybranym kierunku; przeważnie (wiem, to słowo rzuca mrok) respektuje on lonżę i nie próbuje jej forsować, a gdy już stoi w prowizorycznej zagrodzie zmniejszam jej obszar zaciągając lonżę i w końcu podchodzę, uspokajam frajera i zakładam mu kantar. Sposób szybki, ale ma kilka wad:

  • jeśli pastwisko jest ogroooomne, to można się nieźle nalatać, by gamoń wleciał w narożnik, który się wybrało;
  • bez pomocnika idzie kiepsko – musisz samemu zagnać konia, potem dogonić go galopem i zdążyć podnieść leżący koniec lonży i dodatkowo okrążyć konia. O ile nie masz do czynienia z upośledzonym umysłowo koniem, zadanie jest niemal niewykonalne (jak przechytrzyć konia, który działa szybciej niż seria z kałacha? – vide ten wpis).
  • konie, jak wiadomo powszechnie, są zwierzętami stadnymi. Trudno wytłumaczyć jednemu gamoniowi, że ma opuścić bok kolegi i dać się zagnać w narożnik samotnie. Zazwyczaj, gdy łapię w ten sposób konia, w moją pułapkę wpada ich kilka. Mogę wtedy łatwo wyłuskać tego delikwenta, o którego mi chodziło, ale jego spanikowani kumple podgrzewają atmosferę i napierają na linę. Mogą z tego wyniknąć jakieś kwiki i kopy, a wtedy trudno jest podejść na luzaku do swojego wybrańca i założyć mu kantar, gdy wokół kręcą się tyłki innych zaniepokojonych akcją koni.
  • jak pisałam, konie przeważnie respektują lonżę. To słowo to największa porażka tej metody. Sukcesja, Czubajka, Linda nie napierają na linę lonży i grzecznie czekają poddając się swojemu losowi. Kiedyś jednak Horpyna zaskoczyła mnie wpadając prosto w linę i tratując wszelkie przeszkody do wolności, a jedną z tych przeszkód byłam, niestety, ja. Szczęścia miałam więcej niż rozumu i wyszłam z tego tylko trochę potłuczona.  Trzeba to dobrze rozplanować logistycznie, by nie znaleźć się w złym miejscu. Najlepiej jak najszybciej zamknąć obwód, który powinien być bardzo duży. Gdy koń już ogarnie sytuację, można zacząć zmniejszać obwód uspokajając konia głosem.

Sposób w sumie szybki, skuteczny, ale nie bez ryzyka, niestety. Jak każde łapanie konia na pastwisku.

SPOSÓB MAMY

Stosuję od momentu, gdy mama mnie go nauczyła – najpierw rozplanowała go w myślach, później wyjaśniła mi, dlaczego powinien zadziałać i co mam robić, a potem poszłyśmy we dwie i wprowadziłyśmy go w życie z dużym sukcesem. Od teraz to mój sztandarowy i najlepszy sposób łapania koniny. Wygląda tak:

Podchodzisz do konia, którego chcesz złapać spokojnie i, WAŻNE, nie patrzysz mu w oczy. Możesz gapić się pod nogi, możesz obserwować inne konie, możesz rzucać okiem na zad czy łopatkę wybrańca, ale prosto w oczy mu nie patrzysz. Nie jesteś drapieżnikiem, nie masz złych zamiarów, nie podnosisz rąk, nie machasz uwiązem. Idziesz. Masz jakieś 50% szans, że koń  uzna, że nie trzeba się ewakuować i będzie stał czy pasł się dalej. Jeśli jednak przejrzy on Twoje gierki i wykona unik uciekając przed Tobą, trudno. Zrób tak jak radzi Monty Roberts – „Kiedy koń chce odejść nie odganiaj go delikatnie, pogoń go na całego”. Możesz krzyknąć, zamachnąć się uwiązem, pobiec za nim. Odganiaj chama na maksa – zmuszaj go, by biegł. Konie szybko orientują się, że jeśli stoją spokojnie – nic złego ich nie spotyka. Gdy zwiewają są poganiane, zmuszane do ucieczki, straszone. Logiczne chyba, że lepiej stać. Człowiek, który zachowuje się jak drapieżnik i zmusza je do ucieczki, staje się nagle przyjaznym i opanowanym kumplem, gdy koń nie ucieka. Metoda wygoda-niewygoda. Wygodniej jest stać niż biegać w panice. Zdziwicie się, jak szybko konie to pojmują. Nasze konie złapały tę myśl w lot. Spróbujcie z Waszymi bystrzakami.

LEPIEJ ZAPOBIEGAĆ NIŻ LECZYĆ.

Każde łapanie konia, odławianie go ze stada kumpli jest potencjalnie dość ryzykowne dla człowieka. Większość koni nie daje się łapać, bo przecież głupie nie są – zaraz się je weźmie do roboty, a lepiej się paść i drzemać pod chmurką, niż kręcić wolty z plecakiem na grzbiecie. Nawet nie mogę winić naszych cwaniaczków, że nie chcą dawać się łapać. Mimo mojego zrozumienia dla ich logiki i tak krew mnie zalewała za każdym razem, gdy przechodziłam przez płot pastwiska, a stojąca na samym końcu Sukcesja podnosiła łeb i zaczynała obserwację. Kilka kroków w jej stronę, a ta bezczelna krowa biegiem w drugą stronę. Szlag mnie trafiał. I uznałam, że w trosce o własne psychiczne zdrowie i chronienie się przed wylewem krwi do mózgu muszę tę krowę nauczyć podchodzenia do mnie na pastwisku, a nie zwiewania w drugi kąt, gdy tylko pojawię się na horyzoncie. Chodziłam sobie raz-dwa razy dziennie na pastwisko i łapałam ją sposobem mamy. Na uwiązie przyprowadzałam przed stajnię, wiązałam, czyściłam, podrzuciłam plaster marchwi w zęby i odprowadzałam ją na pastwisko. Po kilku dniach już skumała, że nie biorę jej do pracy, a na chwilę relaksu – w jej mniemaniu bezsensownego, ale przecież nie uciążliwego. Jeśli łapiesz konia tylko po to, by poszedł do roboty, to cwaniak szybko nauczy się, że nie opłaca się dać się złapać. Suz zmieniła zdanie po kilku dniach – w sumie opłacało jej dać się złapać – nikt jej nie gonił, gdy grzecznie do mnie podchodziła, za 10 minut i tak wracała się paść, a w międzyczasie jeszcze wyłapała marchew. Od czasu do czasu robię jej teraz pranie mózgu i łapię tak bez celu. Nigdy nie wie, kiedy złapanie kończy się pracą w siodle, więc nie protestuje i daje sobie zakładać kantar jak posłuszna dziewczynka. Ta sama Suz, którą kiedyś w akcie desperacji kazałam Kubie odstrzelić z paintballa, bo tak miałam dość biegania za tym latającym holendrem :)

 

 

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

Po co komu wytok?

1235315_157030607835852_1551136165_n

Cztery lata temu, gdy mama wyznaczyła mi Sukcesję na konia czołowego, nie byłam zadowolona. Stała u nas wtedy krótko, kupiona by zasilić liczebnie stado dla obozowiczów i od razu w ten przemiał została wrzucona. Szybko okazało się, że na niewprawne ręce dzieci reaguje nerwowo – zaczęła rzucać łbem jak dziewczyna z „Egzorcysty”. Machała tym łbem jak szalona – w górę i w dół, aż dwoiło się w oczach obserwującemu ją z ziemi człowiekowi. Trzeba było usunąć ją gromady rekreantów. Zanim wsiadłam w siodło tego blendera postanowiłam zaopatrzyć się w pomoc i kupiłam wytok. Dziś wiem, że nie tylko mi nie pomógł, ale wręcz spotęgował problem. Jak działa wytok?

Wytok to taki pasek przyczepiony do popręgu i rozwidlony w literę Y. Nóżka litery Y jest podczepiana do popręgu, a oba ramiona literki Y kończą się kółkami, które przewleka się przez wodze. Działa to tak, że w momencie gdy koń unosi łeb wytok ciągnie mu ten łeb w dół. Tworzy to taki bloczek, który umożliwia jeźdźcowi walkę z koniem, który za wszelką cenę chce zadrzeć łeb w górę. Kupując wytok wierzyłam, że pomoże mi opanować wbijanie gwoździ łbem, bo tak to machanie Sukcesji wyglądało. Zamiast próbować opanować działanie Suzi, powinnam zastanowić się nad genezą jego powstawania. Gdybym od razu przeanalizowała przyczynę problemu, zamiast skupiać się na skutkach to mogłabym zaoszczędzić trochę kasy wywalonej na skórzane paski bezużytecznego wytoku. Gdy mama poproszona przeze mnie o pomoc zdiagnozowała problem mogłam po kilku seansach nauki zdjąć wytok i do dziś nie zakładać go z powrotem. Od czterech lat Sukcesja  nie szarpnęła mi łbem ani razu, a wytok pleśnieje sobie w siodlarni. Dlaczego koń zadziera łeb? Bo się broni przed bólem, który powoduje wędzidło w pysku! Jeśli dodatkowo wędzidło to jest oliwkowe, to przy jednoczesnym nacisku obu wodzy łamie się w pysku i wbija w podniebienie. Rzucanie łbem prowokowane jest przez ból i ma być od niego ucieczką. Spokojna ręka, delikatne działanie wodzy, czuły dotyk i eliminowanie nagłego bólu spowodowanego przez szarpnięcia dają lepszy efekt niż wytok. Do tego jest to efekt stały. Rzucanie łbem jako ucieczka przed bólem czasami przechodzi w wyuczony odruch i koń wali łbem nawet bez kiełzna w pysku. Suz była już na takim etapie i mama oduczyła ją tego stosując niewygodę – rzucasz łbem, więc ja Ci ten łeb skręcę w bok, aż niemal dotkniesz pyskiem strzemienia. Nie rzucasz – idziesz w przód; machniesz raz i już masz skręconą szyję. Sukcesja przyswoiła naukę w 7 minut, powtórzone drugiego dnia ćwiczenie oduczyło ją na dobre. Gdy dostała delikatniejsze wędzidło i stabilną rękę jeźdźca, problem zniknął całkowicie. Żaden wytok w tym nie pomógł. I nie pomaga nigdy!  Gdyby pomagał, a jego działanie było skuteczne to nie widziałoby się tyle koni z zadartym, poziomym łbem walczących z siłą nacisku wytoku. Uważam wytok za całkowicie bezużyteczny sprzęt. Zaryzykuję nawet odważniejsze stwierdzenie – szkodliwy sprzęt. Został wymyślony po to, by mechanicznie zmusić konia do określonej postawy łba i szyi, a to najwłaściwiej jest osiągnąć dobrym wyszkoleniem i pracą. Wytok ma maskować problem, a czy nie lepiej jest ten problem usunąć?

Wszelkie dodatkowe patenty poupinane na koniu jak na bożonarodzeniowej choince świadczą o jednym – bezradności jeźdźca. Często na moje pytanie „A po co Ci ten wytok?” jeździec nawet nie umie dać konkretnej odpowiedzi. No, jest na stałe przy ogłowiu tego konia, bo on zadziera łeb. I co, pomaga ten wytok, stosowany od lat? Koń już łba nie zadziera? Zadziera dalej, a jak. Znalazł już pewnie jakieś miejsce, w którym jest mu w miarę wygodnie i z nienaturalnie przegiętą szyją stara się jakoś sobie radzić. Nagłe spłoszenie czy szarpnięcie wodami przez jeźdźca powoduje ból, rzucenie łbem, nadzianie się na wytok i w rezultacie kolejne próby uniknięcia bólu zadzieraniem łba w poziomie, by znaleźć miejsce w miarę komfortowe. Nagłe zadziałanie wytoku prowokuje konia do zadzierania łba, a nie mu zapobiega. Nie uczy niczego, bo wprawia w szok. Oby walka z wytokiem nie zakończyła się sprowokowanym stanięciem dęba!

Sam wytok, bezużytecznie dopięty do wodzy spokojnego i zrównoważonego konia, nie robi mu wielkiej krzywdy. Jeśli nie pracuje, to nie szkodzi. Ot, tak sobie wisi. Nie ugina łba jak wypinacze, nie unieruchamia w określonej pozycji. Ale jako dodatek do nieprawnej ręki generuje problem. Jak każdy dodatkowy patent jest, jak mówi mama, „brzytwą w rękach małpy”. Jeśli jesteś małpą, to nie baw się nim, bo zrobisz komuś krzywdę.

Konie skokowe w większości są wyposażone w wytoki, co ogranicza im możliwość zadzierania łba. Część z tych koni chodzi na wytokach sztywnych i innych bajeranckich patentach. W takim uzbrojeniu koń wygląda na świetnie wyszkolonego, ale w rzeczywistości musi mieć jakieś  braki. Coś ten patent ma w końcu maskować. Maskować, bo na pewno nie leczyć. Wytok to najzwyczajniejsze pójście w jeździectwie na azymut, droga na skróty.

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

Bo we mnie jest seks – czego możemy się spodziewać po ogierze?

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Dawno temu, zanim do naszej stajni trafił Esauł patrzyłam na ogiery jak na dzikie, niebezpieczne zwierzęta i żadna siła nie mogła mnie zmusić, by na grzbiecie takiego straszliwego ogra usiąść. Esauł był pierwszym prawdziwym końskim mężczyzną, w którego siodło zdecydowałam się wpasować. Gdy legenda ogierów w mojej głowie upadła, łatwo przyszło mi zacząć z nimi pracę. Dziś  nie do końca zniknęły moje dawne mistyczne wyobrażenia nieposkromionego ogiera, bo muszę przyznać, że jazda na nich różni się zdecydowanie od treningu klaczy czy wałachów. Więc powiem Wam dziś czego możecie się spodziewać czy oczekiwać po męskim końskim macho.

Ogier sam w sobie jest uosobieniem dzikiej siły, piękna i gorącego temperamentu. Patrzymy na nie z zachwytem i pewną rezerwą, nienazwaną głośno obawą. Są różne ogiery – mocne i wojownicze, zrównoważone i spokojniejsze, dzikie i elektryczne. Jednak nawet spokojny zimnokrwisty męski misiek może zaskoczyć nagłą reakcją. Ogiery tętnią emocjami, testosteronem i pobudzone adrenaliną stają się groźne dla otoczenia. Nie bez powodu kastruje się młode ogierki, które nie są przeznaczone do hodowli. Z wałachem pracuje się łatwiej – jest on spokojniejszy, bardziej zrównoważony, przewidywalny. Łatwiej jest również narzucić mu swoje przywództwo. Ogier to nieprzewidywalna siła, a często tętniąca kula frustracji. To nasza, ludzka wina – trzymamy ogiery, bo są piękne, bo nam imponują. Do krycia idą często tylko raz-dwa razy do roku, a resztę czasu spędzają w izolacji, bez kontaktu ze stadem. Nic dziwnego, że szajba im odbija. Nasz ogier ma stały kontakt z klaczami, wybieg i zapewnione towarzystwo. Kryje naturalnie, mając okazję pogadać sobie wcześniej z klaczą, powąchać ją i poprężyć muskuły. Spotkałam już jednak ogiery innego rodzaju. I te przeraziły mnie bardzo poważnie.

Kiedyś był w naszej stajni w dzierżawie ogier ze Stada Ogierów. Istny smok ziejący ogniem – rzucał się na kraty boksu na widok człowieka. Jako znany reproduktor krył często fantomy – pobudzano go zapachem klaczy w rui, której nie mógł nawet dotknąć pyskiem i pobierano nasienie. Ten smok w naszej stajni wyprowadzany był do krycia na wędzidle przez czterech mężczyzn, a wychodził z korytarza na dwóch nogach i wlókł prowadzących za sobą w zębach. Nie interesowało go nawet, czy klacz jest chętna – skakał na nią w pierwszej sekundzie kontaktu i przemocą robił swoje. Ba, jego nawet nie interesowało czy to rzeczywiście klacz – raz wyrwał się z ogrodzenia i z pełnym przekonaniem przystąpił do krycia wałacha Morusa – tej walki i kwiku lepiej nie wspominać. Z wydatną pomocą ojca i chłopaków Morusowi udało się zachować dziewictwo, a oszalały ogier znalazł nowy obiekt seksualny – wielkiego wiklinowego konia, który stał przed wjazdem na nasz parking jako reklama stajni. Mama krzyczała na chłopaków przerażona, żeby coś zrobili, bo ogier poharatał sobie cały brzuch o stelaż i lecącą w drzazgi wiklinę. I krył nadal opętany ślepym pożądaniem.

Zachowania seksualne ogierów potrafią przerażać. Musimy je zrozumieć, by umieć sobie z nimi radzić. Podniecony ogier to naładowany amunicją czołg, ale przecież jego zachowanie dyktuje instynkt. Możemy wydatnie pogorszyć sprawę i stworzyć sobie autentyczny problem, jeśli ten instynkt ignorujemy. Wiem już, że ogier pozbawiony kontaktu z innymi końmi będzie potencjalnie niebezpieczny dla otoczenia, co ma źródło we frustracji i nienaturalnych warunkach jego życia.  Jeśli izolujemy ogiera to sami tworzymy zwierzę o nieobliczalnym popędzie skłaniającym go do krycia nawet innych gatunków. Potęgujemy też w nim agresję, która stwarza ogromne zagrożenie dla całego otoczenia.

Nasze ogiery miały zawsze stajenny kontakt z resztą stada, a okresowo również zapewnione towarzystwo panienek na pastwisku. Esauł był dżentelmenem, który do krycia szedł w białych rękawiczkach. Rżał, biegał wokół klaczy, potrząsał grzywą, prezentował swój arabski bukiet. Wąchał, podszczypywał, tupał. Zanim ukończył swój godowy taniec wszyscy byliśmy już znudzeni, a podejrzewam, że i klacz zastanawiała się, kiedy wreszcie ten chłop weźmie ją w obroty. Nam, obserwatorom całego aktu pozostawało tylko jedno – zachować spokój. Gdy raz zniecierpliwiony ojciec huknął: „Bierz się do roboty, nie mamy całego dnia!” obrażony Esauł nie zdecydował się na naskok. Profesjonalizm, moi drodzy. Problemów z naturalnym kryciem Esauł nie miał, pod warunkiem, że otoczenie zachowywało się profesjonalnie. Bolek z kolei kryje szybko, bez zwracania uwagi na otoczenie, ale każdą klacz, nawet poza rują można mu wpuścić na pastwisko – zagarnie ją do stada i nie grozi niekontrolowanym gwałtem.

Ogiery często wokalizują swoją obecność w stajni. Bolek zawsze zaprasza klacze rżeniem, gdy wracają do stajni; wita je też, gdy sam wchodzi w korytarz po powrocie z jazdy.  Głosem informuje je o swojej obecności, przypomina o sobie. Obserwując Bolusia na wybiegu zwracam uwagę na typowo „ogierze” zachowania:

  • Biegający wokół ogrodzenia Bolek zawsze z początku głośno „gra puzdrem” – znacie ten dźwięk? Taki dziwny odgłos, wydawany przez puzdro kłusującego lub galopującego konia.  Aby nikogo nie wprowadzać w błąd od razu wyjaśniam, że u wałachów gra tak samo :) W końcu to akurat mają takie same.
  • Bolka wyjątkowo pasjonują odchody innych koni i jego własne. Wącha je sobie z niemalejącym zainteresowaniem i lubi się nimi „sztachać”. Zawsze potem sam robi dokładnie w to samo miejsce. Gdyby pasł się codziennie na tym samym skrawku to szybko usypałby metrową termitierę :) Z pewnością znaczy sobie w ten sposób teren. Na pastwisku – jego sprawa, ale gdy prowadzę na nim teren to droga powrotna po własnych śladach jest uciążliwa – Bolek stara się każdą spotkaną końską kupę przykryć swoim produktem. Gdy ciągnę za sobą kilka koni to takie przystanki w drodze powrotnej są dosyć częste.
  • Znany chyba wszystkim flehmen – odruch unoszenia górnej wargi i kierowania łba w interesującą ogiera stronę. Bolek nie robi tego, bo jest błaznem i lubi bawić gawiedź głupimi minami. Wykorzystuje w ten sposób tzw. narząd Jacobsona: wyłapuje z powietrza feromony i lokalizuje klacz. Wygląda wtedy tak:

821737_80860526

Narząd Jacobsona znajduje się wewnątrz jamy nosowej. Unosząc górną wargę koń zapewnia dostęp powietrza, a organ ten kurczy się i rozszerza na zmianę, zasysając substancje, które do niego docierają. Taki narząd ma większość ssaków (rozwinięty w różnym stopniu), niektóre gady, płazy i ssaki. Pies na przykład pobudza swój narząd Jacobsona węszeniem i lizaniem (substancje przenoszą się wraz ze śliną), słoń pomaga sobie trąbą, węże rozdwojonym językiem, a koń flehmenem. Nawet ludzie mają narząd Jacobsona, choć jego funkcjonalność budzi kontrowersje.

Siadam na ogiery, kiedy muszę. Pracuję z nimi, kiedy muszę. Bolka siodłam wtedy, gdy w nawale sezonowej pracy żal mi zmęczonej Sukcesji, lub na odwrót – żal mi Bolka, że dawno się w morzu nie kąpał. Gdybym miała wybrać albo kupić sobie konia to nie zdecydowałabym się na ogiera. Dużo łatwiej pracuje się z wałachami czy nawet humorzastymi klaczami. Łatwiej je też zdominować i uzyskać oparte na dobrych podstawach przywództwo.  Nie widzę większego sensu w walce z ogierem – nabitym i niezabezpieczonym kałasznikowem. Nie zróbcie nigdy błędu niedoceniania ogiera – nawet gdy wydaje się przytulnym zrelaksowanym misiem, za sekundę może stać się wskutek pobudzenia niebezpieczną maszyną. Podziwiam ogiery, wzbudzają mój zachwyt i niepokój. Są synonimem dzikości, siły, mocy, prawdziwej męskości. Jednak pracę z nimi ograniczam do koniecznego minimum, zostawiając mężowi tę rozrywkę. Nie raz widziałam kopyta Bolka nad głową Kuby. Nad swoją własną wolę ich nie oglądać. W końcu koni jest wiele, a ja kręgosłup mam tylko jeden.

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

Pomoce jeździeckie – wodze

DSC_3468

Podstawowa jazda konna to prowadzenie konia na trzech pomocach:

1. Łydka (no dobra, dwie łydki)

2. Wodze (też dwie, podstawowe)

3. Dosiad

Dzisiejszy odcinek sponsoruje literka W jak WODZE.

W klasycznym jeździectwie wodze odgrywają wielką, choć nie największą rolę. Zapewniają kontakt jeźdźca z pyskiem konia, a co za tym idzie panowanie czy wręcz poskramianie konia. Kto jednak wierzy, że wodze zapewnią mu możliwość zatrzymania konia, ten jest w dużym błędzie. Wiara ta opiera się na wędzidle w pysku konia, a dawno już zauważyłam, że im słabszy jeździec, tym ostrzejsze kiełzno stosuje. Bez względu na to, co za narzędzie tortur włożysz koniowi w pysk sukces w zatrzymaniu konia jest marny. Kiełzno powoduje ból, a jak koń reaguje na ból? Ucieczką! Ponieważ na wędzidle jest w stanie pociągnąć minimum tonę, życzę powodzenia w wykonaniu sliding stop na samych wodzach. Wędzidłami i kiełznami jeszcze się zajmiemy, a na razie zostajemy przy wodzach i ich działaniu.

Zasada stosowania wodzy jest prosta: DZIAŁASZ WODZAMI TYLKO W POŁĄCZENIU Z DOSIADEM I ŁYDKĄ. Każde inne zastosowanie mija się z celem. Pamiętajcie też, że łydka, jak już pisałam, działa naturalnie, a wodza absolutnie nie. Jest to rzecz sztuczna, najtrudniej akceptowana przez konia. Mam nadal komplet swojego własnego uzębienia, ale myślę, że wędzidło w pysku konia można porównać do założenia sztucznej szczęki. Nie od razu akceptuje się ten stan – szczęka przeszkadza, uwiera, irytuje. Potem człowiek przywyka i znosi to zło konieczne z czasem ucząc się umiejętnie z niego korzystać. Opieram się tu na doświadczeniach dziadków, sama dopiero poznam ten stan. Oby jak najpóźniej, czego i Wam życzę:) Kiedy koń już zaakceptuje wędzidło w swoim pysku trzeba działać tak, by go nie zrazić. Dlatego na każdym, nawet starym koniu, pamiętajcie o podstawowej zasadzie – przede wszystkim nie dorzucaj niepotrzebnego bólu. Wodze nie mogą być stale napięte, muszą utrzymywać kontakt z pyskiem konia, ale kontakt lekki, delikatny. Wodze połączone są z wędzidłem, a kiełzno to, leżąc na dziąsłach uciska je. Jeśli wodze są wciąż napięte to wędzidło wywiera stały ucisk, krew nie przepływa i koń znieczula się na ucisk. Aby wędzidło w pysku konia pozostało „żywe” i nie powodowało znieczulicy dłonie jeźdźca muszą działać delikatnie, czule, popuszczając i nabierając wodze palcami i nadgarstkiem. Ten nadgarstek musi więc być elastyczny – podążać za ruchem głowy konia. W stępie i galopie koń „potakuje” czyli wymachem łba nadaje sobie pędu. Poobserwujcie konie w ruchu – łeb kiwa im się przy stępowaniu, tak jak kiwa się też w galopie. Ręka jeźdźca powinna być tego świadoma i podążać elastycznie za łbem, by kontakt był stały i niezmienny. Kłusujący koń trzyma łeb w jednej pozycji i tak też powinna być trzymana ręka w łokciu. Nadgarstek, w zależności od tego co planujemy osiągnąć (zakręt, zatrzymanie, zmiana biegu) reaguje odpowiednio, ale o tym za chwilę.

Jak trzymać wodze? Wodze nie mogą być skręcone, są równej długości i trzymane przez jeźdźca pomiędzy małym a serdecznym palcem dłoni. Końcówki wodzy leżą na palcu wskazującym, a pętla jaką tworzą spada w dół po prawej stronie końskiego kłębu. Kiść dłoni jest zamknięta, zaciśnięta. Kciuki lekko naciskają na wodze. Kiedyś jeden chłopiec, któremu włożyłam wodze w ręce podczas nauki na lonży ucieszył się: „To tak samo, jakbym trzymał joystick”. Mniej więcej. Łokcie trzymamy blisko ciała, a przedramię-wodza tworzą linię prostą. Obie wodze leżą na szyi konia i to grubość tej szyi wyznacza, jaki ma być rozstaw rąk.

BŁĘDY W TRZYMANIU WODZY

  • Otwarta, nie zaciśnięta dłoń. Wodze trzymane zbyt lekko będą się wysuwać spomiędzy palców, a większość jeźdźców koryguje to potem cofaniem rąk do brzucha. Wodze trzeba trzymać pewnie, w razie potrzeby można je nabrać. NABIERANIE wodzy to nie powolne „pełzanie” palcami po wodzy w kierunku końskiego pyska. To przeszkadza koniowi. Wodze nabierać (czyli skracać) należy poprzez przełożenie do jednej ręki i pewne przesunięcie drugiej, wolnej dłoni na krótszą długość. Potem to samo z drugą ręką, by wyrównać obie wodze.
  • Płaska dłoń. Widok z góry to wierzch obu dłoni. Tak położona ręka powoduje, że zamiast działać nadgarstkiem (co jest najzwyczajniej niemożliwe) jeździec działa łokciem lub całym ramieniem, rzeźnicy nawet tułowiem, bo też już to zaobserwowałam. Dłoń widziana z góry to kciuki, nie wierzch.
  • Sztywny, wygięty nadgarstek. Hiperpoprawność jeździecka. Nadgarstek, zamiast luźno działać, jest usztywniony, wygięty na zewnątrz. Nie ma mowy o elastycznym, delikatnym kontakcie. Nadgarstek ma być miękki, nie wygięty i sztywny.
  • Nierówne, przełożone dłonie. Czyli jedna ręka, gdyby ją przyłożyć do drugiej to nie spotka się w tych samych punktach (kostki palców i kciuków), a będzie przesunięta. W ten sposób wędzidło traci swój sens, a a koń skrzywi łeb.

JAK DZIAŁA WODZA?

W mega wielkim, ignoranckim skrócie można nazwać wodze kierownicą i hamulcem. Nadają kierunek ruchu i sygnał do zwolnienia. Oczywiście nie same, jak wspomniałam – wodze działają RAZEM z łydką i dosiadem jeźdźca.

Jedna wodza jest wodzą prowadzącą, przylega do szyi konia i utrzymuje stały, miękki kontakt z pyskiem konia.

Druga wodza jest wodzą pulsującą, odgrywającą. Jej działanie nadaje kierunek i przekazuje sygnał, dając znak, czego oczekujemy.

Wodzą możesz wykonywać następujące czynności:

  • ustępowanie (oddawanie)
  • wstrzymywanie (nie może się zamienić w ciągnięcie za wodze!)

Obydwa działania stosowane są łącznie. KIEDY? Znacie to z wszystkich półparad i parad. Działanie opisywałam tutaj.

  • przytrzymywanie

KIEDY? Takie działanie opisywałam Wam dokładnie przy wpisie o cofaniu. Polega na trzymaniu zamkniętej dłoni w jednym miejscu, co utrzymuje nacisk stały. Często stosuje się to w przypadku koni wyrywających wodze, a na pierwszy znak, że koń rozluźnia potylicę należy ustąpić i rozluźnić rękę.

  • ograniczanie

KIEDY? Na wszelkich woltach, zakrętach, ruchach bocznych. Ograniczanie wodzą wyznacza granicę i zapobiega wypadnięciu łopatki konia na zewnątrz czy nadmiernemu zgięciu szyi. Wodza ograniczająca, czyli zewn. pilnuje, nie pozwala na odwrotne wygięcie. Jeśli koń jej nie respektuje to można nią zadziałać na dwa pierwsze sposoby (wstrzymanie-ustąpienie), by zwrócić końską uwagę.

  • kierunkowanie

KIEDY? Jest to pomoc udzielana przede wszystkim młodym koniom, lub przy nauce chodów bocznych czy zwrotów na zadzie. Kierunkuje zawsze wodza wewnętrzna, bo ma przecież ustawić kierunek, zgiąć. Rękę należy lekko odprowadzić od szyi konia (na kilka centymetrów, a nie metr) tak, jakbyście chcieli pociągnąć nos konia w tym kierunku. Do znudzenia trener na kursie instruktorskim kazał nam tak działać przy wyjeżdżaniu narożników ujeżdżalni, a potem kilka pierwszych osób poleciało za to na egzaminie, gdy w komisji usiadł ktoś bardziej kompetentny. Na starych koniach, które wodze kumają, działajcie wstrzymująco wewn. wodzą (przy ograniczającym działaniu zewn. wodzą) – efekt to nadanie kierunku i zgięcie; kierunkowanie to pomoc przy bardziej wymagających ćwiczeniach lub koniach (młode, zielone szczypiorki).

DZIAŁANIE WODZY W PRAKTYCE

Jazda na wprost

Do jazdy na wprost nie są Wam potrzebne ani wodze, ani ręce.Na koniu nie trzymają nas ręce, lecz dosiad – równowaga i balans. Na wprost może jechać jeździec owinięty szczelnie kaftanem bezpieczeństwa, ręce nie są potrzebne. W zależności od chodu ręka cały czas utrzymuje stały, czuły kontakt – podąża za końskim łbem w stępie i galopie (gdy koń kiwa łbem jakby mówił: „tak tak”), pozostaje w jednym miejscu podczas kłusa. Na wodzach nie łapiemy równowagi, nie podtrzymujemy się na ich, nie podnosimy w takt anglezowania. Szanujcie koński pysk i nie ciągnijcie za wodze, nie trzymajcie się na nich, nie wieszajcie się na nich, by skorygować tracenie równowagi. Ręka utrzymuje kontakt, a w kłusie nieruchomieje w jednym miejscu (nad kłębem konia). Jeśli Wasz kłusak za bardzo dodaje to można przy siadaniu w siodło podczas anglezowania cofać krótko nadgarstek – taki impuls wstrzymujący powinien wyhamować nadgorliwca. W żadnym wypadku w kłusie nie podnosimy się ciągnąc za wodze!

Zakręt

Pokonanie zakrętu jest wbrew pozorom dość skomplikowane. Moi klienci zakręcają konie bez problemu – w większości wypadków zupełnie źle. Jeśli działanie wodzy nie jest poparte dosiadem i łydką, to skręcisz koniowi łeb i nawet jeśli pójdzie w stronę, w którą chciałeś go skręcić (a nie koniecznie musi to zrobić, bo nawet ze zgiętym łbem może iść prosto) to całe jego ciało jest proste, albo wręcz wygięte odwrotnie. Zakręcający koń widziany z góry musi być cały wygięty w rogalik – nie sam łeb, ale też tułów aż do linii zadu. Taki rogalik uzyskujesz działając ciężarem (dosiadem) i łydką (wewn. łydka daje sygnał na popręgu i wygina konia jakby wokół tej łydki; zewn. łydka cofnięta pilnuje, by zad nie wyleciał na bok, lecz też się zgiął do środka). Co robią wodze? To samo co łydka:

  1. Zewn. wodza przyłożona do szyi konia jest napięta i działa ograniczająco, nie pozwala na zgięcie konia w kabłąk. Nie pozwala ona wędzidłu w końskim pysku ruszyć się w poziomie – ile razy widzieliście wędzidło przeciągnięte w końskim pysku na zakręcie? Kółko wędzidła z jednej strony wbija się boleśnie w policzek, a z drugiej jest tak odsunięte od kącika pyska, że widać część ścięgierza. Wędzidło nie ma prawa ruszać się w końskim pysku w poziomie! Tego pilnuje wodza zewn.
  2. Zakręt zaczynamy od wewn. łydki. W tym czasie wodza wewn. cofa się wraz z nadgarstkiem i skraca, wyginając końską szyję.

Zatrzymanie

czyli tzw. parada. Nie będę się powtarzać, wszystko o działaniu wodzy przy paradzie jest przecież tu.

Cofanie

I znowu – wszystko o działaniu wodzą jest tu.

Zagalopowanie (na odpowiednią nogę)

Tak, to też już było. Znajdziecie działanie wodzy przy zagalopowaniu o tutaj.

Niższy bieg

Hamulec włącza się poprzez dosiad i wstrzymujące działanie wodzy. Poprzedza to oczywiście półparada. Pamiętajcie o czułości końskiego pyska – kierunek działania wodzy ma duży wpływa na bolesność nacisku. Najostrzej działa wędzidło skierowane do góry, w kierunku końskich uszu. Im wyżej unosisz ręce, tym większy ból sprawiasz swojemu koniowi. Działaj nadgarstkiem, nie podnoś rąk, bo nie tylko zwiększysz ból konia, ale i sprowokujesz go do szybszego chodu w myśl zasady: boli-zwiewam. Na nacisk koń reaguje przeciwstawianiem nacisku – zamiast ustąpić od bólu pcha się na bodziec jeszcze bardziej. Nie prowokuj, przegrasz. Ręka cofa się w nadgarstku, ewentualnie w razie potrzeby w łokciu, wzdłuż boków jeźdźca. Nie dociągaj rąk do brzucha – szybko skończy Ci się możliwość manewru w tył.

Wyższy bieg

Gaz włącza łydka i dosiad. Wodza w tym czasie lekko ustępuję, by dać koniowi sygnał, że droga na wprost jest wolna, można przyspieszyć. W praktyce, wiadomo, poprzedzasz dodanie gazu półparadą.

Koń może chodzić na wodzy na trzy sposoby. Każdy innym to patologia, zapamiętajcie. A więc:

  1. Koń postawiony na wodzy. Jak wygląda? Koń nie broni się przed kontaktem, miękko ustępuje i szuka kontaktu z ręką jeźdźca. Może być przy tym zganaszowany, oczywiście prawidłowo, bez przegięcia w postaci złamanej szyi, wiszenia na wodzy (oparty łbem na wodzy jak na piątej nodze; masz wrażenie, że jak usuniesz wodze to padnie na ryj), nie schowany za wędzidłem (specjalność Czubajki – łeb przygięty do piersi, zero kontaktu), ani nie nad wędzidłem (ryj do góry, nos w przód).
  2. Koń na długiej wodzy. Jak wygląda? Szyja konia ułożona jest naturalnie, swobodnie wyciągnięta i nie wygięta w potylicy w poprawny ganasz. Kontakt z ręką jeźdźca jest jednak zachowany, wodze nie są nabrane, są dłuższe (jak szyja), ale nadal działają na wędzidło w pysku i w ten sposób potylicę.
  3. Koń na swobodnej wodzy. Jak wygląda? Stosujecie to na pewno na koniec treningu. Wodza długa, luźno puszczona, trzymana właściwie tylko za sprzączkę. Zero kontaktu z pyskiem, łeb swobodny, szyja długa, nos często wysunięty niemal do ziemi. Jeśli trening był prawidłowy, a Wy działaliście wodzami z wyczuciem i bez powodowania bólu, to koń po otrzymaniu swobodnej wodzy będzie szukał kontaktu opuszczając łeb do ziemi, by znaleźć oparcie na Waszej ręce. Jeśli Wasze konie tak reagują na swobodną wodzę to gratuluję. Nie mam co Was uczyć o działaniu wodzami.

I na koniec – nie toleruję, tępię bez litości i skazuję na smażenie się w piekle każdego jeźdźca, który stosuje tzw. plombę. Plomba to szybkie, mocne uderzenie konia wędzidłem po ryju; ostre szarpnięcie wodzami. Jeśli nie radzisz sobie z koniem i swoje frustracje wyładowujesz agresją to spadaj na bambus zanim ja to zobaczę i wyładuję moje pokłady agresji na Twoim łbie. Wiem, że konie są różne i potrafią doprowadzić człowieka do szewskiej pasji. Wina jest jednak nie ich, a jeźdźca. Wróć z koniem na lonżę, popracuj z ziemi, ale nie wal go po pysku, bo nawet jeśli pominę doznania końskiej szczęki w tym momencie, to i tak protestuję – nic Ci to nie da. Nie jestem święta, często sprzedawałam koniom plomby, gdy rwały mi jak nakręcone i rzucały łbem. Nie pomaga, nawet na chwilę.  Tylko i wyłącznie pogarsza sprawę.

Wodza, działająca sztucznie, opierająca się na wędzidle leżącym w bardzo wrażliwym pysku jest brzytwą w rękach małpy. Nie bądź małpą, stosuj po ludzku, a i koń odpowie prawidłowym działaniem i Ty będziesz mieć satysfakcję ze współpracy. Spokojna ręka to największy atrybut jeźdźca. Łatwiej przełknę zgarbionego gamonia z łydką fotelową, niż wiszącą na wodzach kukłę. Szanuj koński pysk, działaj czule i delikatnie – uwierz, że koń  czuje najlżejszy ruch kiści Twojej dłoni. Jak ma nie czuć – działasz na język, podniebienie, dziąsła, policzki, kąciki pyska i potylicę. Małym palcem możesz mu skierować nos w stronę, w którą chcesz iść. Opuszkiem tego palca. Wierz mi na słowo, a jak nie wierzysz to przyjedź – pokażę na największym betonie w stanie – otępiałym pysku Czary.

Fot. Kuba Lipczyński # Wojtek z Sukcesją

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

Opieka nas źrebną klaczą i oseskiem – co robić, gdy rodzina się nam powiększa?

DSC_1533

Dziś nie źrebimy już celowo naszych klaczy. Mamy na stanie ogiera z licencją, mamy klacze z dobrym pochodzeniem, ale z powodów które wyjaśniałam Wam tutaj, czasy hodowli się już w naszej stajni skończyły. W tym roku zdarzyły nam się co prawda dwie kinder-niespodzianki od Literatki i Tajgi, które potajemnie zdecydowały się na nieświadome macierzyństwo ulegając namowom niewykastrowanego Maczka. Maczek jest synem Esauła i tylko własnym gapiostwem możemy tłumaczyć, dlaczego nie został wykastrowany na czas. Na szczęście nie był wierny jednej wybrance i dzięki temu mamy dwa źrebaki, co ma bardzo duży wpływ na prawidłowy rozwój źrebiąt. Zapamiętajcie – jeśli planujecie zaźrebienie swojej klaczy, spróbujcie ustalić z właścicielami stajni, w której stoi lub posiadaczami innych klaczy, by w tym samym czasie źrebiła się więcej niż jedna kobyłka. Źrebięta najlepiej chowają się w grupie, dla ich psychiki kontakt z rówieśnikami jest  bardzo ważny. W naszej stajni zawsze w tym samym kwartale źrebiło się kilka klaczek, a baraszkujące potem ze sobą maluchy rozwijały się i rosły, ucząc się relacji stadnych wspólnie.

Ciąża u klaczy trwa ok. 333 dni czyli 11 miesięcy. Z tego jak ważne jest dla źrebnej kobyły odpowiednie odżywianie z pewnością zdajecie sobie sprawę. Ale szczególny nacisk w opiece nad „podwójną” klaczą należy położyć na kwestię jej ruchu, użytkowania w pracy. Często dzieje się tak, że właściciele klaczy rozkładają nad nią ochronny parasol i w trosce o rozwój ciąży, wyłączają klacz z pracy. Nierzadko ogranicza się jej również korzystanie z pastwiska w obawie, by nie zarobiła pechowego kopniaka w jakiejś standardowej kłótni z towarzyszami ze stada. Rozumiem troskę o klacz i jej źrebię, często cenne ze względu na pochodzenie i koszt nasienia ogiera dobrej klasy. Ale ograniczając ruch konia robimy mu tylko i wyłącznie krzywdę! Źrebna klacz musi mieć zapewniony ruch – bez względu na to czy będzie to ruch pod siodłem (tak! można siadać na ciężarną), w zaprzęgu (tak! może ciągnąć bryczkę), na lonży czy w ogłupiającej karuzeli. Świeże powietrze i praca działają na korzyść klaczy i jej cennego potomstwa. Trzeba zrozumieć, że źrebię w łonie matki odżywia się poprzez krwiobieg. Im więcej krwi przepłynie, tym lepiej odżywi się płód. Pracująca klacz ma przyśpieszoną akcję serca, dopływ dobrze utlenionej krwi jest większy, więc i płód rozwija się i rośnie jak na drożdżach. Dodatkowo, wyźrebienie u klaczy, która pozostawała w treningu jest szybsze i bezproblemowe. Mięśnie są wyćwiczone, nie zastałe, mocniejsze, a dzięki temu poród jest łatwy i nie wymaga interwencji lekarskiej. Nie należy obawiać się, że w wyniku wysiłku podczas wymuszonej pracy klacz straci płód. Jeśli dawkuje się ruch rozsądnie i bez przeciążeń, to w przebiegu ciąży i porodu tylko nam to pomoże. Andrzej Orłoś, uznawany za najwszechstronniejszego z naszych jeźdźców, zawodnik, olimpijczyk, trener kadry olimpijskiej, potem hodowca i dyrektor stadniny w Kadynach i Rzecznej (dobra, już się zgubiłam, o czym to ja pisałam?) opowiadał nam na kursie instruktorskim, że swoją źrebną kobyłę użytkował w zaprzęgu jeszcze w dniu porodu! Klacz poszła w parze zaprzęgowej na uroczystość ślubną w Elblągu (odległość z Rzecznej 20km), połaziła po mieście, wróciła piechotką i tej samej nocy wyźrebiła się w boksie, mając w kopytach ponad 50km. I źrebię i mama były silne, zdrowe i zadowolone z życia. Można? Można! Nie zachęcam do nadmiernego eksploatowania koni i nie uważam, by fakt, że źrebna klacz czołga się do swojego boksu po treningu był dobry, ale zwracam Wam uwagę, że kobyła w ciąży może i powinna pracować. Dla własnego dobra. Nie zamykajcie więc cennej przyszłej mamusi w boksie, jej stan jest szczególny, ale nie wymaga wywrócenia jej życia do góry kopytami.

Bliskość terminu porodu ustala się oczywiście na podstawie daty krycia. Czasem zdarza się jednak taki sprytny Maczek i data nieplanowanego krycia jest nieznana. Po czym poznać, że klacz jest wysoko źrebna i będzie się wkrótce źrebić? Ciążę widać – brzuch się powiększa, a około 7 miesiąca można już wyczuć ruchy płodu (polecam sprawdzać rano, podczas pojenia). Wcześniejsze etapy ciąży czy wątpliwości, co do źrebności klaczy najlepiej sprawdzi oczywiście weterynarz robiąc badanie usg. Zdarza się (do 3 miesiąca ciąży włącznie) tzw. absorpcja płodu; wchłonięcie przez organizm matki. Mieliśmy taką sytuację dwukrotnie u naszej Jaskini – wet stwierdzał źrebność, a w kolejnym miesiącu figa z makiem. Tak się czasem dzieje, co nie wyklucza kolejnej prawidłowej ciąży – Jaskinia dała nam po tych przebojach długo wyczekiwanego Jamiroquai. Zbliżającą się datę porodu zwiastują niepokój klaczy i oczywiście produkcja mleka (około miesiąca przed porodem rozpoczyna się produkcja na przyszły eskport, a na tydzień przed porodem pojawia się już w gruczole mlekowym pierwszy płyn), o czym też już pisałam przy okazji wpisu Pij mleko – będziesz wielki!

Samo wyźrebienie jest najczęściej bezproblemowe. Klacz poradzi sobie z tym zadaniem, nawet jeśli debiutuje w roli matki. Kilkadziesiąt źrebiąt przyszło na świat w naszej stajni, a interwencja lekarska nigdy nie była konieczna. Straciliśmy łącznie trzy źrebaki: jeden urodził się prawidłowo, ale nie oddał smółki, a ponieważ było to 20 lat temu, to tylko nasz brak doświadczenia można winić za śmierć oseska; drugi i trzeci przyszły na świat przed czasem – ciąża bliźniacza przerosła możliwości naszej klaczy i nie mogliśmy zrobić nic, by temu zapobiec. Komplikacje porodowe to zazwyczaj złe ułożenie płodu np. pośladkowe. W takim wypadku bez fachowej pomocy może zrobić się nieciekawie. Źrebię do porodu powinno ułożyć się przodem, najpierw pokazują się nóżki i oparty na nich nosek malca. Jeśli uczestniczycie w porodzie to pamiętajcie, by nie spieszyć się z odcinaniem pępowiny – krew z pępowiny spływa do źrebaka, odżywiając go i zapewniając ochronę immunologiczną. Zazwyczaj pępowinę przerywa klacz, podnosząc się po porodzie. Sam źrebak również dość szybko podejmuje próby wstawania. Pierwsze zazwyczaj są mocno nieporadne i kończą się upadkiem. Chyboczące się, słabe nóżki szybko jednak potrafią sprostać zadaniu utrzymaniu pionu i źrebak stawia swoje pierwsze kroki. Jeśli wyźrebienie nastąpiło w boksie, to pole do popisu jest oczywiście ograniczone. Większość naszych klaczy źrebiła się nocą w boksie, ale pamiętam, że Czubajka urodziła pierwszego źrebaka – klaczkę Gejszę na pastwisku. Malutka bardzo szybko zaczęła podążać za mamą, a pozostałe klacze otoczyły najpierw źrebiącą się Czubajkę, a potem spacerującą już z córeczką szczelnym kołem,odganiając wałachy celnymi kopami z mocnych, babskich zadów. W ciągu najpóźniej 2 godzin po urodzeniu maluch musi napić się mleka matki. Dlaczego jest to tak ważne, pisałam już we wspomnianym wpisie o kobylim mleczku. Oddanie smółki jest kluczowe – zgromadzona w jelicie malca wydzielina zbija się w grudki, powodując zatwardzenie. Jeżeli źrebię nie oddało smółki to trzeba wykonać lewatywę: 2-3 gruszki ciepłej wody z olejem parafinowym lub mydlinami z szarego mydła. Jeśli nie byliście przy źrebaku od jego pierwszego oddechu, to mogliście przegapić moment oddania smółki. O tym, że coś jest nie tak poinformuje sam malec – nie będzie spokojnie odpoczywał, tylko będzie się tarzał, wstawał, napinał. To znak, że trzeba działać.

Zdarzyło nam się, niestety, przegapić ten ważny moment i straciliśmy źrebię, o czym wyżej wspomniałam. Drugi przypadek, gdy straciliśmy źrebaka (a w zasadzie dwa) to ciąża bliźniacza u Małej, która skończyła się poronieniem na początku 7 miesiąca. Bliźnięta u koni są dość rzadkie, ale jednak się zdarzają i owszem, przeżywają, choć statystycznie szanse są małe. Bliźnięta, jak u ludzi, mogą być jedno- lub dwujajowe (płody rozwijają się w jednym,wspólnym rogu macicy, lub w dwóch). Źrebięta z ciąży bliźniaczych są mniejsze, słabsze i często karłowate. Ogierki z bliźniąt są niepłodne. Widziałam końskie bliźnięta w stadninie w Rzecznej – jeden był całkiem zwyczajnych rozmiarów; drugi w stosunku do siostry był niemal kucykiem. Oba chowały się zdrowo i ładnie rozwijały.

Dawno, dawno temu, gdy po ziemi chodziły dinozaury, a weterynarze  czerpali z wiedzy jaskiniowców powszechna była opinia, że źrebaka po porodzie nie wolno dotykać, bo matka go później odrzuci, czując obcy zapach. Taką teorię można wrzucić do jednego wora ze stwierdzeniem, że źrebak nie może iść na pastwisko w pierwszych dniach życia, bo słabo widzi i nie trafi za matką. Wierutne bzdury! Źrebię może być pastwiskowane od razu po porodzie (który przecież może się odbyć pod chmurką, jak to w naturze zawsze miało miejsce). Już kilkugodzinny maluszek może biegać, skakać, jeśli ma taką ochotę. Ćwiczy w ten sposób słabe mięśnie, utlenia tkanki, przewietrzy płuca i serce, które musi się przecież rozrosnąć. Ruch i jeszcze raz ruch – to podstawa zdrowia fizycznego i psychicznego konia w każdym wieku (dotyczy też końskich emerytów – muszą mieć zapewniony ruch, a nie grzanie nieruchomych stawów przy kominku). Jeśli chodzi o sam kontakt człowieka z nowym końskim przybyszem to również nie trzeba się obawiać odrzucenia malca przez klacz. O ile matka nie zgłasza Wam wyraźnych pretensji (Arba tak „delikatnie” zwróciła Dziadkowi uwagę , że wyleciał z boksu na korytarz po przyjęciu strzału z dwururki na klatę) malucha można głaskać i oswajać z człowiekiem od pierwszych minut jego życia. Takie wczesne oswajanie zahacza o rozwijany w ostatnich latach imprinting źrebiąt, o czym jeszcze będę pisała. Macałam sobie z egoistycznej potrzeby serca wiele źrebiąt i nigdy ani matka ani one same nie protestowały, a nawet taki maluch był później bardziej przyjazny i nie tak onieśmielony i wystraszony na widok człowieka.

Kto nie wie, tego również uświadomię, że mały konik rodzi się przygotowany do życia i świadomy. Źrebięta nie są ślepe, jak kocięta czy szczenięta drapieżników; potrafią też samodzielnie się poruszać w odróżnieniu od niechodzących niemowląt czy nielatających piskląt ptaków . Nie są jednak zupełnie samodzielne i potrzebują opieki matki. Jeśli klacz padnie przy porodzie  to źrebak jest oczywiście zagrożony, bo żaden wałach go nie wykarmi, a ojciec-ogier też ma w oczodole kwestię wychowu swojego potomka. Siara jest niezwykle istotna – jeśli malec nie zdążył się napić, należy spróbować ją zdoić z wymienia klaczy. Jakkolwiek drastycznie by to nie brzmiało trzeba ściągnąć siarę z martwej matki – można ją obłożyć kocami, jeśli ciało zachowa ciepło to produkcja mleczka może utrzymać się kilka godzin. Należy też znaleźć szybko zastępczą matkę mleczną – może to być inna kobyła, o ile się na to łaskawie zgodzi, może tę funkcję pełnić człowiek, karmiąc malca z butelki specjalnym sztucznym mlekiem. No, może przesadziłam – jeden człowiek nie da rady. Potrzebne jest kilka osób, bo źrebię należy karmić co 2-3 godziny, również nocą. Należy kupić specjalistyczną mieszankę mleczną, karmienie krowim mlekiem z kartonu nie wchodzi w grę. Wychów takiego źrebięcia jest kosztowny i czasochłonny, ale możliwy. Po prostu szybciej przestawiamy sierotę na owies, sianko, wodę. Już po dwóch tygodniach można zacząć wprowadzać pokarm stały. Szybko, prawda? Ale przecież butla nadal pozostaje w użytku. Jeśli źrebak łatwo przyjmuje i zajada owies (można mu pomóc podając na początek specjalne musli dla źrebiąt – słodkie jak mleczko zachęca do chrupania), a wkrótce zaczyna przybierać na wadze ok. 1 kg dziennie to można stopniowo odstawiać mleko. Do 4 miesiąca jego życia powinien już funkcjonować na owsie, sianku i wodzie bez problemów. A, jeszcze jedno przy okazji – źrebiętom nie podaje się solnych lizawek! Jeśli w boksie mamy taka jest to zadbajcie, by malec do niej nie sięgał. Wychów sierotki bez końskiej mamki jest ciężki – klacz-mamka jest najlepszym rozwiązaniem – polecam szukać takiej, która sama się niedawno wyźrebiła (jeśli nie przyjmie malca to chociaż coś mu udoimy) lub podrzucić sierotkę do tej, która wyźrebi się na dniach – wysmarowanie sierotki mazią płodową zazwyczaj przekonuje klacz, że urodziła bliźniaki. Generalnie, matka zastępcza to najlepsze co możemy zapewnić osieroconemu źrebięciu.

Zazwyczaj po około tygodniu u klaczy-matki pojawia się pierwsza ruja. Zauważyć to bardzo łatwo – źrebak dostaje nagle obfitej biegunki. Nie trzeba się martwić biegunką malucha – skład mleka się zmienił, ale krzywda się dzieciakowi nie dzieje. Minie i tyle. Wielu hodowców zaźrebia ponownie klacz właśnie w tej pierwszej rui; podobno wtedy jest to najskuteczniejsze, bo klacz jest wyjątkowo płodna i owulacja występuje w takim przypadku zawsze. Nie znam się i nie umiem powiedzieć na ile takie szybkie zaźrebienie obciąża organizm matki, my nigdy nie kryliśmy w pierwszej, poźrebięcej rui, bo poważnej 'produkcji źrebiąt” nie prowadziliśmy. W naturze z pewnością jest to dla koni normą i nie bez powodu owulacja jest wtedy silna.

Potem pozostaje nam już tylko cieszenie się rozwojem źrebaczka. Półroczniaka można już odstawić od cyca, co da klaczy odetchnąć i zebrać siły po produkcji mleka pełną parą. Praca z młodym koniem i jego szkolenie to osobny temat, ale na to mamy trochę czasu, więc do tematu jeszcze wrócę, spokojnie :)

Fot. Kuba Lipczyński # Mała z Chaberkiem

Autor: Kategoria: TEORIA vs. PRAKTYKA

< 1 2 3 4 5 >»