jak uczy się koń

Proces uczenia się – jak koń przyswaja wiedzę? ODCINEK 2 – HABITUACJA

Procesy poznawcze koni krótko naszkicowałam w poprzednim wpisie, gdzie opisałam sposób nauki poprzez wykorzystanie kopiowania (o tutaj). Pozostały nam jeszcze trzy sposoby:

1. Habituacja czyli przywykanie, odczulanie poprzez wielokrotne powtarzanie bodźca;

2. Imprinting czyli wdrukowanie, wpojenie trwałej reakcji we wczesnym etapie życia;

3. Warunkowanie czyli nauka poprzez nagradzanie (nagrodą jest tu również sukces, rozwiązanie).

Dziś krótko o przywykaniu, zanikaniu reakcji na bodziec, który nie niesie nieprzyjemnych czy groźnych skutków.

HABITUACJA

Ta metoda polega na odczuleniu konia, oswojenia go z czymś i nauczenia, że jest to niegroźne. Powtarzanie wciąż tego samego bodźca, który nie wywołuje ani negatywnych ani pozytywnych skutków, a więc jest po prostu obojętny, powoduje, że koń też obojętnieje i przestaje reagować. Habituacja to nic innego jak przywykanie konia do czasem nieprzyjemnych, ale jednak niegroźnych rzeczy, których koń boi się np. ze względu na hałas, kolor, nowość. Proces poznawczy zachodzi, gdy słabnie siła reakcji – na początku koń na przykład reaguje paniką, ale wystawiony na działanie bodźca przez dłuższy czas przyzwyczaja się, jego reakcja słabnie, aż w końcu zanika. Sam bodziec może być drażniący, ale jest niegroźny. Też to znacie i podlegacie habituacji. Ja na pewno – zapach stajni drażni mnie po wejściu do niej, a po chwili już nie zwracam uwagi i w sumie przestaję go czuć. O włożonym na głowę toczku za chwilę już zapominam – nie zwracam uwagi na dotyk, ucisk, ciężar. Kuba miał tak z obrączką – nigdy nie nosił przecież pierścieni, nie miał sygnetu, który podawałby do ucałowania. Obrączka na początku była dla niego zabawką – wciąż ją przekręcał, zdejmował, dotykał. Aż przywykł i oswoił się z jej dotykiem na palcu – teraz nie zwraca uwagi. To samo z nowym wywietrznikiem w łazience – jego szum działał mi na nerwy i przeszkadzał w relaksującej kąpieli. Kazałam Kubie go odłączyć (był połączony z włącznikiem światła i pracował zawsze po zapaleniu lampy), ale wiadomo jak to jest z mężem – jak mówi, że coś zrobi to zrobi i nie ma sensu przypominać mu o tym co miesiąc. Generalnie po jakimś czasie przestałam już słyszeć szum wiatraka i nie zwracałam uwagi. Nawet nie zauważyłam,że Kuba go zdemontował. Jeśli się teraz skupicie to pewnie usłyszycie w Waszych domach w tle jakiś hałas, na który już nie zwracacie uwagi – tykanie zegara, kapiący kran, radio, które nadaje wiadomości, ale Wy nie wiecie jakie, bo nie słuchaliście. Takiemu „przywykaniu” podlegają zmysły wzroku, słuchu, węchu i dotyku. U konia również – po jakimś czasie ekspozycji na np. drażniący dźwięk koń obojętnieje. I tak konie kawaleryjskie nie reagowały na wybuchy, strzały, huk. Nasze usteckie konie nie reagują na huk morskich fal. Konie policyjne nie reagują na krzyczący tłum.

Widzieliście jak koń reaguje na buczący odgłos maszynki do strzyżenia? Boi się, bo dźwięk jest nowy, drażniący, potencjalnie groźny. I zamiast wiązać konia, zakładać dutkę czy uspokajać farmakologiczne lepiej go odczulić. My naszych koni generalnie nie strzyżemy, ale był taki jeden agent, którego musieliśmy wiosną kosić maszynką. Morus, konik polski miał tzw. zespół Cushinga. Objawiało się to m.in. nadmiernym owłosieniem, które przypominało futro karakuła. To futerko słabo liniało i musieliśmy Morusa golić. Na początku Morus, jako bardzo temperamentny koń reagował na włączoną maszynkę totalną paniką i nie było nawet mowy, by tego potwora do niego zbliżyć. Kuba, który miał operacji dokonać klął Morusa w żywe kamienie i wściekał się próbując ogolić walecznego wałaszka na siłę. W końcu rzucił maszynkę i uznał, że sprawa jest przegrana. Wtedy do akcji wkroczyła mama. Stanęła w pewnej odległości od Morusa i włączyła bzyczącą maszynkę. Morus kręcił się i niepokoił, ale mama nie zbliżała się i tylko stała. Kiedy Morus przestał reagować, mama podeszła bliżej. I znów stała z włączona maszynką nie próbując nawet dotknąć konia. W końcu Morus przestał reagować na odgłos pracującej maszynki, a wtedy zbliżenie się do niego nie było już problemem. Mama chodziła z maszynką naokoło konia, zbliżała ją do jego głowy, nóg, brzucha, nawet uszu. Na początku Morus obserwował uważnie, śledził maszynkę ruchliwymi uszami, a potem przestał wykazywać jakiekolwiek zainteresowanie tym buczeniem. Stał znudzony przy płocie i drzemał. Dotknięcie maszynką zdziwiło go na początku, ale bardzo szybko przestał reagować. Oswoił się i z hałasem i z dotykiem. Wykorzystałam to, co zaobserwowałam w pracy mamy latem, gdy chciałam popsikać swojego czołowego sprayem na owady. Beztrosko i bez głębszej refleksji wlazłam koniowi do boksu i bez ostrzeżenia psiknęłam mu sprayem na klatę. Działo się, działo. Biedak nie wiedział jakim to potworem go atakuję. A wystarczyło postać przy nim chwile psikając obok, w powietrze. Monotonnie, regularnie „psik, psik, psik”. Polecam odczulić konia na takie spraye – przydaje się. Tylko nalejcie sobie zwykłej wody do butelki z rozpylaczem – ja zużyłam pół butelki drogiego płynu na owady całkiem bez sensu. Na tej samej zasadzie odczulamy konie np. na dotyk. Carewicz, który nie chciał podawać nóg i tupał za każdym razem, gdy człowiek schylił się i dotknął jego nogi, został poddany nużącemu procederowi macania nóg. Kuba przez 20 minut głaskał nogi Carewicza – od góry do dołu, na początku koń tupał, potem przestał się kręcić i uspokoił się. Zobojętniał, przyzwyczaił się. Jeśli boicie się zbliżyć do ruchliwej końskiej nogi to wykorzystajcie np. szalik. Stojąc w bezpiecznej odległości złapcie dwa końce szalika przeciągniętego przez końską nogę i szorujcie nim po nodze. Gdy koń przestanie reagować na dotyk tupaniem, zacznijcie nogę głaskać. Naprawdę warto odczulić nogi konia na dotyk – nie zareaguje totalną paniką, gdy w coś wdepnie, zaplącze się w gałęzie czy jakąś taśmę. Wspomniany już Carewicz miał też przy układaniu pod siodło wielki problem z popręgiem. Siodło włożone na grzbiet – nie ma sprawy. Popręg przeciągany pod brzuchem – pełne szaleństwo i kocie skoki. Ponieważ zagrażało to bezpieczeństwu siodłającego mama poddała Carewicza habituacji. Koń stał w boksie, siodło na grzbiecie, popręg uwiązany na lince, koniec linki przez kraty boksu na korytarz i w ręku osoby stojącej w odpowiedniej odległości. I tyle – podciągnięcie linki, popręg dotyka brzucha i „szoruje” po nim. Na początku pełne szaleństwo panika, stopniowo reakcja słabła, aż do pełnego spokoju i zobojętnienia. Carewiczowi można było po takiej sesji spokojnie dopinać popręg, czyścić brzuch zgrzebłem, macać do woli. I jedno przy takim „odczulaniu” warto rozumieć – proces nauki zachodzi u konia, który zobojętniał na bodziec. Zobojętniał, czyli przyzwyczaił się, zaakceptował, przestał zwracać uwagę, oswoił się. Zmienił mu się próg reakcji na dany bodziec. Nie dotyczy to konia, który po prostu zmęczył się protestowaniem. On się nie odczulił, on po prostu opadł z sił. Warto rozróżniać te dwie sprawy. A, i habituacja nie jest wieczna i na zawsze. Jeśli koń po długim czasie zostanie znów wystawiony na niepokojący bodziec to może nie pamiętać, że już raz to akceptował. Morus, golony raz w roku, na początku procesu zawsze głupiał. Co roku szybciej przypominał sobie, że nie ma po co dziczeć, ale jednak. Gdybyśmy golili go częściej, albo chociaż włączali przy nim maszynkę to byłoby łatwiej. Tak samo nasze konie, odczulone na szczekanie psów przez naszą Kamorę i buldogi, nie zwracają uwagi na obcych szczekaczy spotkanych podczas wyjazdu w teren. Obce psy mogą obszczekiwać i kręcić się wokół nóg koni, a te zachowują pełen chill-out. Działa tu też reakcja stadna – inni członkowie grupy nie reagują, młode konie odczulają się bardzo szybko, obserwując towarzyszy. A jednak gdy „szczekacz” wyskakuje znienacka z przydrożnych krzaków to element zaskoczenia powoduje, że reakcja odczulonego konia jest gwałtowna. A jedno takie negatywne doświadczenie często powoduje powrót do reakcji sprzed odczulania. Kolejny szczekacz może już zostać poczęstowany kopem na dzień dobry.

Spójrzcie, jak ten koń jest odczulany na polewanie wodą głowy:

A tu Bisquit R z folią na szyi – przecież nie od razu dała sobie nią jeździć i szeleścić po łbie.

Konia można odczulić na wszystko, co tylko przyjdzie Ci do głowy. To świetna zabawa, polecam spróbować. A im więcej koń pozna nowych sytuacji i bodźców, tym większe jego doświadczenie i siła spokoju w przyszłości. Pobawcie się z Waszymi końmi i poobserwujcie proces habituacji, który będzie dział się na Waszych oczach. Polecam np. wspomniane już psikanie sprayem. Spróbujcie też z workiem foliowym – szeleszczenie przy koniu najpierw wzbudzi w nim niepokój, który stopniowo będzie gasł. Szeleszcząc zbliżajcie się z tym workiem etapami – powoli coraz bliżej i bliżej. Dotknijcie najpierw łopatki, szyi. Wszystko powoli i bez zwracania większej skupionej uwagi – ma wyglądać na działanie tak od niechcenia. Gwarantuję, że skończycie wkładając mu ten worek na uszy. I koń będzie miał ten fakt centralnie w oczodole. Tylko podczas całej zabawy obserwujcie uważnie konia – ma obojętnieć na bodziec, uspokajać się i znudzić. Nie wkładajcie folii na łeb konia, który zamarł w bezruchu, a całą swą mimiką czeka w panice i jest gotowy odpalić, gdy tylko ten potwór się zbliży. Koń ma mieć spokojne spojrzenie, nie kręcić nerwowo uszami, nie zamierać w przyczajonym bezruchu. Z pokazaną wyżej Bisquit właścicielki świetnie się bawią organizując wciąż nowe sesje habituacji – widziałam nawet , jak grają nad jej grzbietem w siatkówkę. Pobawcie się też – to świetny pomysł na spędzanie czasu z koniem!

Podrzucam Wam parę pomysłów na naukę i zabawę z Waszymi końmi – spójrzcie:

Czad, nie? :) :) :)

Autor: Ania Kategoria: NATURAL

Proces uczenia się – jak koń przyswaja wiedzę? ODCINEK 1 – KOPIOWANIE

Konie uczą się stosunkowo łatwo i szybko. To zależy oczywiście od konia – są bystrzaki i tępaki, wiadomo. Niektóre łapią w lot, inne potrzebują więcej czasu na zakumanie bazy. Ale nie spotkałam jeszcze takiego tępaka, który by wyczerpał mój limit cierpliwości. Dlatego uważam, że konie uczą się łatwo i szybko – bo nigdy żaden mnie nie załamał; zawsze osiągnęłam cel, a potrzebny do tego czas nie wykończył mnie psychicznie. Nie ma co nastawiać się na spektakularne i szybkie sukcesy, ale z odrobiną cierpliwości zawsze dopniesz swego. Konie są pojętne, mają świetną pamięć, są ciekawskie, więc nauka przychodzi im gładko. A jednak ich proces uczenia się różni się od naszych ludzkich wzorców, a nawet od szkolenia psów. Bo koń nie uczy się przez zrozumienie. Koń nie szuka rozwiązań, nie analizuje, nie kombinuje mówiąc potocznie. Problem udaje mu się rozwiązać albo przypadkiem, albo gdy człowiek mu pokaże jak to zrobić, ewentualnie gdy podpatrzy jak robi to doświadczony kumpel. Wyjaśnię na przykładzie:

Wyobraźcie sobie, że koń stoi w boksie. Krata sięga mu powyżej piersi, łeb swobodnie wystawia na korytarz. Na tym korytarzu jest równoważnia, na jej jednym końcu stoi wiadro z owsem. Koń nie może do niego sięgnąć pyskiem, bo wiadro jest na dole, przy podłodze. Drugi koniec równoważni jest w górze. Co robi koń? Nie analizuje problemu. Nie rozmyśla, jak podnieść równoważnię, jak unieść wiadro do swojego pyska. Koń biega przy kracie, rży i próbuje ze wszystkich sił dosięgnąć wiadra pyskiem. Może starać się sforsować ogrodzenie, napierać na nie, nawet uderzać kopytem. Ale nie wpadnie na pomysł, by zrzucić siodło, które wisi na bramce na drugi koniec równoważni i w ten sposób unieść wiadro do swojego pyska. Gdybyście w takiej sytuacji postawili małpę (z wiadrem bananów) to ta rozwiąże problem używając dostępnych jej narzędzi. Gdy nie uda jej się sięgnąć wiadra to postara się złapać je jakimś dostępnym narzędziem – kijem od szczotki ustawionym w boksie, będzie rzucać uwiązem, aż wykorzysta ciężkie siodło i rozwiąże zagadkę. Koń tak nie działa. Owszem, może mu się udać rozwiązać problem przypadkiem – biegając niespokojnie przy bramce strąci siodło i voila – owies do zgarnięcia! Następnym razem pewnie spróbuje już zwalić ciężar na równoważnię. Możesz mu też pokazać, co robić, nauczyć go. I też voila – zna już rozwiązanie, będzie stosował. A jeśli naprzeciwko niego stoi koń, który w tej sytuacji jest po raz pierwszy to też się nauczy – obserwując i naśladując kumpla. Ale samodzielna analiza problemu, próba rozwiązania go oparta na przemyślanym, celowym działaniu – tego nie ma. I choć u ludzi, małp, a często nawet u psów takie uczenie się występuje, to u koni nie. Może, w wyjątkowym i rzadkich osobniczych przypadkach. Ale u gatunku końskiego nie ma nauki poprzez analizę i „zrozumienie” rozwiązania. Jak więc uczy się koń?

Częściowo już to wyjaśniłam na podanym przykładzie. Koń uczy się na cztery sposoby: 1. przez naśladowanie 2. przez wdrukowanie 3. przez habituację i standardowo 4. przez warunkowanie. Przeanalizujmy każdy z tych sposobów:

NAŚLADOWANIE

Naturalne i przychodzące bez problemów. Każdy z nas korzysta z tego sposobu we własnym życiu. A koń nie jest wyjątkiem. Uczy się naśladując, kopiując zachowanie osobników własnego gatunku. Jeśli kumplowi coś wyszło, to ja też tak spróbuję. On wyskoczył z padoku, to mi też się uda. O, i już umiem nową sztuczkę. On bryka pod siodłem, fajnie to wygląda – ja też spróbuję. O, zgubiłem jeźdźca i mam wolne, super! Następnym razem też tak zrobię. On daje się polewać wodą z węża, hmmmm to może mi też nic nie grozi? Zobaczmy! O, kumpel podnosi nogę i dostaje marchew. Raz,drugi, trzeci. Działa za każdym razem. A ja? Sprawdźmy – halo, człowieku podnoszę nogę! Dawaj marchewę! Udało się – luz, następnym razem jak Cię zobaczę z marchwią to zaraz machnę kopytem. Człowiek często wykorzystuje końską skłonność kopiowania pewnych zachowań. Dlatego łatwiej wprowadzić do bukmanki konia, gdy na jego oczach kumpel wlazł do środka i grzecznie w niej stoi. Dlatego łatwiej przyuczyć do pracy w parze zaprzęgowej, gdy świeżaka parujesz ze starym wygą. Dlatego konie w szeregu jadąc jeden za drugim zmieniają krok, gdy zrobi to czołowy – pierwszy zagalopuje, kolejny będzie go naśladował nawet bez sygnału łydką od swojego jeźdźca. Działa tu oczywiście też popęd socjalny, bo koń nie chce zostać sam. Ale często widuje się konie galopujące obok siebie na tę samą nogę. Widzicie takie kopiowanie też w zaprzęgu – para koni w bryczce kłusuje jak jeden mechanizm – kopiują swój krok i unoszą nogi w tym samym momencie. Matka-klacz biegnąca po łące ma u boku źrebię, które naśladuje jej ruch i przybiera jej tempo, unosząc nogi w tym samym momencie. Kopiowanie przychodzi koniom naturalnie, mają taką wrodzoną tendencję do naśladowania. To naśladowanie jest związane też z instynktem stadnym. Jeśli matka przejdzie strumień to źrebak też się odważy – naśladuje ją i uczy się, owszem, ale u podstaw tej nauki leży instynkt stadny, popęd socjalny. On się boi zostać sam. Ale kiedy matka się tarza, to źrebak kopiując jej zachowanie uczy się tarzania. Po prostu się uczy, a motywacją nie jest popęd stadny, to czysty proces uczenia się poprzez kopiowanie zaobserwowanego zachowania. Jeśli po tarzaniu matki, zaczyna się tarzać też ciotka, wujek i kuzyn po kądzieli to nie jest to nauka, bo te konie już umiały się tarzać. To jest zwykłe kopiowanie, naśladowanie, udzielanie się nastroju. Znały to wcześniej, a teraz im się przypomniało, że mogą i chcą. Ale gdy źrebak widzi takie zachowanie po raz pierwszy to uczy się nowego wzorca poprzez naśladowanie. I takie nowe wzorce możemy koniom podsuwać, uczyć je pozwalając obserwować towarzysza, który wzorzec zna i stosuje albo pokazując coś samemu. Zdarzało mi się, że gdy prowadząc konia schylałam się po coś leżącego na ziemi to koń od razu też obniżał łeb. Kiedyś stałam przed jazdą z osiodłanym koniem i czekając na grupę kopałam butem w piasku. Po chwili mój koń też zaczął grzebać kopytem. I to nie przypadek – gdy zmieniłam nogę, on też zmienił.

Spójrzcie, jak ten bystrzak naśladuje swoją właścicielkę: